Bệnh chàm khô – Dấu hiệu nhận biết và điều trị

Bệnh chàm khô thường xảy ra ở đầu ngón tay, ngón chân và vùng da mặt. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng da khô, ngứa ngáy, bong tróc và sần sùi. Bệnh lý này khá lành tính, ít gây biến chứng và hầu như không ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân. Tuy nhiên nếu không chăm sóc và xử lý đúng cách, thương tổn da có thể kéo dài dai dẳng, gây biến dạng móng, tăng nguy cơ bội nhiễm và làm giảm chất lượng cuộc sống.

Bệnh chàm khô là gì?

Chàm khô là tên gọi dân gian của bệnh chàm tiếp xúc trong giai đoạn mãn tính, đặc trưng bởi triệu chứng da khô, dày sừng, ngứa ngáy và bong tróc. Bệnh lý này xảy ra do lớp sừng của da bị tổn thương, dẫn đến tình trạng mất nước, khô da và kích thích tăng sinh tế bào sừng.

Chàm khô thường ảnh hưởng đến những vùng da có mật độ tiếp xúc thường xuyên như đầu ngón tay, ngón chân và da mặt. Do tiếp xúc nhiều với nước, hóa mỹ phẩm và côn trùng nên các vùng da này có xu hướng khô ráp, tạo điều kiện cho dị nguyên xâm nhập và gây ra tổn thương da.

Bệnh lý này chủ yếu gây triệu chứng ngoài da và không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Tuy nhiên do tính chất dai dẳng, mãn tính và gây ngứa nhiều, chàm khô có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, ngoại hình và gây phiền toái trong cuộc sống sinh hoạt.

Nếu không tiến hành điều trị, bệnh có thể bùng phát mạnh, gây ngứa ngáy dữ dội, biến dạng móng tay, tăng nguy cơ bội nhiễm và để lại thâm sẹo vĩnh viễn.

Dấu hiệu nhận biết bệnh chàm khô

Chàm khô đặc trưng bởi triệu chứng da khô, bong tróc, ngứa ngáy và sần sùi. Nếu gãi cào nhiều, tổn thương da có thể bị chảy máu và hình thành tổn thương thứ phát (lichen hóa).

Các triệu chứng thường gặp của bệnh chàm khô, bao gồm:

• Da xuất hiện các dát đỏ kèm tình trạng bong tróc và sần sùi
• Các mảng da bong tróc để lộ lớp da non mỏng, có màu hồng hoặc đỏ
• Tổn thương da thường gây ngứa âm ỉ đến dữ dội
• Theo thời gian, da có xu hướng lichen hóa (da dày sừng, thâm sạm và nhiễm cộm)
• Nếu có bội nhiễm, tổn thương da đi kèm với hiện tượng sưng nóng, tụ mủ, viêm, đau nhức, sốt cao,…

Một số hình ảnh của bệnh chàm khô

Nguyên nhân và Các yếu tố rủi ro gây bệnh

Nguyên nhân gây bệnh chàm khô vẫn chưa được xác định cụ thể. Tuy nhiên qua một số nghiên cứu dịch tễ học, sinh thiết da,… các nhà khoa học nhận thấy bệnh khởi phát do yếu tố di truyền, rối loạn chuyển hóa cộng hưởng với các yếu tố bên ngoài (dị nguyên, thời tiết, môi trường sống,…).

Các nguyên nhân có thể gây ra bệnh chàm khô, bao gồm:

• Yếu tố di truyền: Di truyền là một trong những nguyên nhân khởi phát bệnh chàm nói chung và chàm khô nói riêng. Sinh thiết da ở các trường hợp mắc bệnh cho thấy, hầu hết các trường hợp đều thiếu hụt filaggrin – một loại protein có trong lớp sừng của da. Thiếu hụt filaggrin dẫn đến hiện tượng da dễ mất nước, giảm sức đề kháng và tạo điều kiện cho dị nguyên xâm nhập.
• Rối loạn chuyển hóa: Rối loạn chuyển hóa có thể dẫn đến tình trạng tăng sinh tế bào sừng, dẫn đến hiện tượng da bong tróc, thiếu mịn màng, sần sùi và ngứa ngáy. Ngoài ra, hiện tượng này còn dẫn đến thiếu hụt lipid (màng bảo vệ) khiến da suy yếu và dễ tổn thương.

Các yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ mắc bệnh chàm khô, bao gồm:

• Tiếp xúc với hóa mỹ phẩm: Các sản phẩm hóa mỹ phẩm có độ axit hoặc kiềm cao có thể làm tiêu lớp sừng của da, khiến da mất nước, khô ráp và ngứa ngáy. Vì vậy bệnh chàm khô thường khởi phát sau khi tiếp xúc với mỹ phẩm chứa thành phần kích ứng, bột giặt, xà phòng, dung môi công nghiệp,…
• Thời tiết chuyển lạnh đột ngột: Thời tiết lạnh thường khiến độ ẩm giảm thấp và kích thích quá trình thoát hơi nước của da. Do đó bệnh lý này thường có xu hướng bùng phát mạnh vào mùa thu – đông và giảm nhẹ vào mùa xuân – hè.
• Sinh sống trong môi trường ô nhiễm: Người sinh sống trong môi trường ô nhiễm thường có nguy cơ cao mắc bệnh chàm khô và các vấn đề da liễu.
• Yếu tố khác: Bên cạnh đó, bệnh cũng có thể bùng phát do một số yếu tố xúc tác khác như cơ thể suy nhược, tâm lý căng thẳng, dị ứng hải sản, vệ sinh da kém,…

Bệnh chàm khô nguy hiểm không? Có lây không?

Chàm khô là bệnh da liễu mãn tính, dai dẳng và dễ tái phát. Tuy nhiên bệnh lý này chỉ gây triệu chứng ngoài da, không tác động nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và hoạt động của các cơ quan nội tạng. Vì vậy nếu chăm sóc và xử lý đúng cách, bạn có thể dễ dàng kiểm soát các triệu chứng của bệnh.

Ở những trường hợp không can thiệp điều trị, gãi cào lên da và tiếp xúc thường xuyên với dị nguyên, bệnh có thể tiến triển phức tạp, lan tỏa rộng, gây ngứa nhiều và làm bùng phát các triệu chứng sau:

• Chàm bội nhiễm: Chàm bội nhiễm là hiện tượng thương tổn da bị nhiễm trùng do vi khuẩn (tụ cầu vàng) hoặc do virus hoặc nấm. Bội nhiễm khiến da sưng viêm, đỏ rát, tụ mủ và đi kèm với một số triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi, chán ăn và buồn nôn.
• Biến dạng móng: Chàm khô thường ảnh hưởng đến vùng da ở đầu ngón tay và ngón chân. Do đó nếu để bệnh kéo dài, thương tổn có thể lan tỏa rộng và gây biến dạng móng, khiến móng vàng, giòn, dễ gãy,…
• Một số ảnh hưởng khác: Ngoài các biến chứng kể trên, bệnh chàm khô còn có thể gây ra một số ảnh hưởng khác như tạo tâm lý tự ti, căng thẳng, bứt rứt, làm giảm chất lượng cuộc sống và giấc ngủ.

Chàm khô và các thể khác của bệnh chàm đều không có khả năng lây nhiễm – ngay cả khi tiếp xúc trực tiếp với vùng da tổn thương. Tuy nhiên nếu xảy ra bội nhiễm, vi khuẩn, nấm và virus có thể xâm nhập vào các vùng da lành thông qua vết thương hở và gây ra hiện tượng nhiễm trùng.

Các biện pháp điều trị chàm khô an toàn

Hiện nay chưa có phương pháp điều trị dứt điểm bệnh chàm khô và các thể chàm khác. Vì vậy mục đích chính của quá trình chữa trị là làm giảm ngứa ngáy, cải thiện tổn thương da, ngăn ngừa biến chứng và tái phát.

Một số biện pháp điều trị bệnh chàm khô bạn có thể áp dụng, bao gồm:

1. Sử dụng kem dưỡng ẩm

Chàm khô đặc trưng bởi tình trạng da khô, ngứa ngáy và bong tróc. Do đó, biện pháp đầu tiên cần thực hiện là dưỡng ẩm cho da đều đặn. Biện pháp này giúp cải thiện tình trạng mất nước, duy trì làm da mềm mịn, giảm khô ráp, sần sùi và bong tróc.

Khi tình trạng mất nước được đầy lùi, các triệu chứng của bệnh sẽ có xu hướng thuyên giảm dần. Các bác sĩ Da liễu khuyến cáo, nên sử dụng kem dưỡng sau khi tắm/ rửa mặt khoảng 3 – 5 phút (đây là thời điểm da hấp thu dưỡng chất tốt nhất).

Bên cạnh đó, bạn cũng có thể trao đổi với bác sĩ để được tư vấn về các sản phẩm dưỡng ẩm chứa một số thành phần bổ sung như Vitamin B5 (tái tạo, phục hồi da), Vitamin E (chống oxy hóa, dưỡng ẩm da), Zinc/ Kẽm (sát trùng, giảm viêm và làm dịu da), Oats Extract/ Chiết xuất yến mạch (chống oxy hóa và giảm ngứa nhẹ).

2. Dùng thuốc trị bệnh chàm khô

Nếu thương tổn da gây ngứa nhiều, bạn có thể trao đổi với bác sĩ các triệu chứng thường gặp để được chỉ định loại thuốc điều trị phù hợp. Dựa vào mức độ thương tổn da, triệu chứng cơ năng và khả năng đáp ứng, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc sau:

• Thuốc bôi chứa corticoid: Nhóm thuốc này thường được dùng ở dạng kem hoặc dạng thuốc mỡ nhằm giữ ẩm cho da. Bên cạnh đó, corticoid còn có tác dụng chống viêm, giảm dị ứng và cải thiện các triệu chứng trên da. Tuy nhiên loại thuốc này có thể gây mỏng da, teo da, hình thành mụn trứng cá, giãn mao mạch,… nên chỉ được dùng tối đa trong 14 ngày.
• Thuốc ức chế calcineurin: Thuốc ức chế calciceurin được sử dụng xen kẽ với thuốc bôi corticoid nhằm giảm nguy cơ bùng phát biến chứng nghiêm trọng. Nhóm thuốc này có tác dụng tương tự corticoid nhưng ít phát sinh rủi ro khi sử dụng.
• Thuốc kháng histamine H1: Thuốc kháng histamine H1 có tác dụng ức chế chất trung gian gây dị ứng – histamine. Thuốc giúp cải thiện triệu chứng ngứa ngáy và làm giảm thương tổn ngoài da. Nhóm thuốc này đem lại hiệu quả rõ rệt nhất đối với những trường hợp chàm khô do phản ứng dị ứng.
• Kháng sinh bôi/ uống: Kháng sinh là nhóm thuốc ức chế hoặc tiêu diệt vi khuẩn, được sử dụng khi tổn thương da có bội nhiễm. Tùy vào mức độ nhiễm khuẩn và khả năng đáp ứng của từng bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh dạng bôi hoặc dạng uống.

Với những trường hợp bệnh kéo dài, gây ngứa nhiều và đáp ứng kém với các loại thuốc nói trên, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định thuốc corticoid đường uống, thuốc ức chế miễn dịch hoặc can thiệp liệu pháp ánh sáng (quang trị liệu).

3. Áp dụng bài thuốc Đông Y

Chàm khô là chứng bệnh dai dẳng và tái đi tái lại nhiều lần. Do đó ngoài việc sử dụng thuốc Tây, một số bệnh nhân còn áp dụng bài thuốc Đông Y nhằm cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa bệnh tái phát.

– Bài thuốc dùng ngoài da:

• Bài thuốc rửa: Dùng kinh giới, lá vối tươi mỗi thứ 100g. Đem nguyên liệu rửa sạch, đun sôi và để nguội. Sau đó dùng để ngâm rửa vùng da bị ảnh hưởng.
• Bài thuốc mỡ: Chuẩn bị hồng đơn, hồng hoa, hoàng liên và chu sa mỗi thứ 4g. Đem tán bột mịn rồi trộn đều với mỡ trăn. Nên dùng bài thuốc này sau khi áp dụng bài thuốc rửa trên.

– Bài thuốc uống:

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị kinh giới, thục địa và sinh địa mỗi thứ 16g, thương truật, bạch thược, đương quy và phòng phong mỗi thứ 12g, bạch tật lê, thuyền thoái và khổ sâm mỗi thứ 8g. Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 2: Dùng hoàng cầm 2, bạch thược 4g và hoàng liên 8g. Đem các vị tán thành bột mịn, sau đó sắc với nước lọc. Khi uống, cho 1 lòng đỏ trứng vào nước sắc, khuấy đều và chia thành 3 lần uống.
• Bài thuốc 3: Dùng ké đầu ngựa, hy thiêm, phù bình và hoàng bá mỗi thứ 12g, phòng phong và thương truật mỗi thứ 8g. Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

Chăm sóc và phòng ngừa chàm khô tái phát bằng cách nào?

Ngoài các biện pháp điều trị nói trên, bạn cần xây dựng chế độ chăm sóc khoa học nhằm hỗ trợ làm giảm triệu chứng, kiểm soát tiến triển của bệnh và hạn chế tình trạng tái phát.

Các biện pháp chăm sóc và phòng ngừa bệnh chàm khô, bao gồm:

• Tránh tiếp xúc với hóa chất và mỹ phẩm có khả năng kích ứng. Nếu phải tiếp xúc, cần sử dụng bao tay, ủng và mặc đồ bảo hộ để giảm ảnh hưởng đến làn da.
• Dưỡng ẩm đều đặn, vệ sinh da bằng cách dung dịch dịu nhẹ và chống nắng thường xuyên.
• Uống nhiều nước và bổ sung thực phẩm lành mạnh nhằm nâng cao sức đề kháng, duy trì độ ẩm cho da và hỗ trợ điều trị/ phòng ngừa bệnh chàm.
• Nên giữ ấm cơ thể và sử dụng máy tạo độ ẩm khi thời tiết chuyển lạnh đột ngột.
• Nếu da ngứa nhiều, có thể tắm nước mát hoặc chườm lạnh để cải thiện và giảm nguy cơ lạm dụng thuốc.
• Mặc quần áo và mang giày dép có kích cỡ vừa phải, chất liệu mềm và thấm hút.
• Tuyệt đối không chà xát và gãi lên vùng da bị ảnh hưởng.
• Vệ sinh không gian sống thường xuyên nhằm giảm nguy cơ tiếp xúc với côn trùng, nấm mốc và các yếu tố kích thích khác.
• Kiểm soát căng thẳng và tích cực điều trị các bệnh tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu,…
• Có thể bổ sung các viên uống giúp tái tạo collagen và cải thiện sức khỏe của làn da như Omega 3, vitamin C, Kẽm, vitamin E,… nếu cần thiết.

Chàm khô là bệnh da liễu khá phổ biến ở người trưởng thành. Triệu chứng của bệnh có thể giảm nhanh sau khi chăm sóc và điều trị đúng cách. Tuy nhiên ở những trường hợp không xử lý kịp thời, bệnh lý này có khả năng kéo dài, gây ngứa ngáy dữ dội và tăng nguy cơ phát sinh biến chứng. Chính vì vậy, bạn cần tích cực trong quá trình điều trị và chủ động phòng ngừa bệnh.

Tham khảo thêm:

• Chàm thể tạng là bệnh gì? Dấu hiệu và cách trị
• Chàm đồng tiền là bệnh gì? Cách nhận biết và điều trị