Bệnh lang ben đỏ: Đặc điểm nhận diện và điều trị

Lang ben đỏ là một trong những loại lang ben khá phổ biến. Biểu hiện lâm sàng của bệnh là sự xuất hiện của các đốm, dát có màu hồng, đỏ tập trung chủ yếu ở phần thân trên, không gây đau và ít ngứa. Nếu chăm sóc và điều trị đúng cách, tổn thương da có thể thuyên giảm hoàn toàn chỉ sau vài tuần.

Bệnh lang ben đỏ là gì?

Lang ben là một dạng nhiễm nấm da nông do vi nấm Pityrosporum ovale (nấm Malassezia) gây ra, dẫn đến sự xuất hiện của các dát tăng/ giảm sắc tố hoặc xuất hiện các dát hồng. Trong trường hợp sang thương là các dát hồng thì được gọi là bệnh lang ben đỏ.

Tương tự như lang ben trắng, lang ben đỏ không gây đau và ít ngứa (chỉ ngứa khi cơ thể đổ quá nhiều mồ hôi). Tuy nhiên, thương tổn trên da do bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình và yếu tố tâm lý.

Lang ben nói chung và lang ben đỏ nói riêng thường gặp ở những người sinh sống trong thời tiết nóng ẩm – đặc biệt là thanh thiếu niên. Ngoài ra, bệnh cũng có thể gặp ở nhũ nhi, trẻ em và rất hiếm khi xảy ra ở người cao tuổi.

Đặc điểm nhận diện lang ben đỏ

Lang ben đỏ và lang ben trắng rất dễ nhận biết. Bạn có thể dễ dàng phân biệt 2 loại lang ben này qua màu sắc và hình dáng sang thương da.

Các dấu hiệu nhận biết bệnh lang ben đỏ:

• Da xuất hiện các chấm đỏ hoặc ban dát có màu hồng ở lỗ chân lông
• Các tổn thương da ban đầu có kích thước nhỏ, nằm rải rác sau đó lan rộng dần và liên kết lại với nhau thành những mảng lớn (có thể là hình đa cung, oval, hình tròn,…)
• Tổn thương da có màu hồng nhạt đến đậm
• Một số trường hợp có thể xuất hiện thương tổn da với màu sắc đa dạng như màu hồng, màu nâu, nâu đậm và màu trắng
• Tổn thương da không gây đau, khó chịu và ngứa ngáy. Một số trường hợp có thể bị ngứa nhẹ khi nhiệt độ cơ thể cao và đổ mồ hôi nhiều
• Lang ben đỏ thường xuất hiện ở nửa trên thân mình và tập trung chủ yếu ở những vùng da bài tiết nhiều bã nhờn
• Sang thương da do lang ben gây ra có bề mặt mịn, khi cạo tạo thành lớp bụi phấn trắng mịn

Theo lý giải từ các chuyên gia, lang ben đỏ và trắng có đặc điểm gần như giống nhau, chỉ khác nhau về màu sắc. Sở dĩ thương tổn do vi nấm Pityrosporum ovale gây ra thường có màu trắng là do loại vi nấm này sản xuất ra acid azelaic – một loại axit dicarboxylic có khả năng ức chế, phá hủy melanocyte và ngăn chặn quá trình vận chuyển melanin đến tế bào thượng bì.

Đối với lang ben đỏ, tổn thương ban dát hồng có thể là hệ quả do phản ứng viêm của cơ thể đối với các laoji nấm men gây hại.

Hình ảnh của bệnh lang ben đỏ

Nguyên nhân gây bệnh lang ben đỏ

Nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh lang ben là do nấm Malassezia – một loại nấm thường trú trên da. Thông thường, loại nấm này sinh sống với số lượng hạn chế và có vai trò cân bằng hệ vi sinh.

Tuy nhiên, đây là loại nấm lưỡng hình, phụ thuộc lipid (chất béo) nên có thể phát triển mạnh và chuyển đổi từ tế bào nấm men sang tế bào nấm dạng sợi nếu cơ thể bài tiết quá nhiều bã nhờn. Sự biến đổi hình dáng của vi nấm chính là yếu tố trực tiếp làm xuất hiện của các biểu hiện lâm sàng. Pityrosporum ovale là loại nấm thường trú trên da. Do đó chỉ khi có điều kiện thích hợp, vi nấm mới phát triển mạnh và gây ra bệnh lang ben.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh lang ben đỏ:

• Sinh sống trong thời tiết nóng ẩm: Đây là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ bị lang ben và các bệnh nấm da thường gặp khác. Lý do là vì khi thời tiết nóng ẩm, da sẽ bài tiết nhiều mồ hôi và bã nhờn hơn bình thường để điều hòa thân nhiệt và làm mát cơ thể. Tuy nhiên tình trạng này có thể khiến nấm men hấp thu lipid, phát triển mạnh, biến đổi cấu trúc và gây tổn thương da.
• Mất cân bằng hormone: Hormone được đánh giá là yếu tố có vai trò trong cơ chế hình thành lang ben. Sự tăng lên đột ngột của hormone androgen (hormone được sản sinh trong giai đoạn dậy thì) có thể khiến da bài tiết nhiều bã nhờn và làm tăng nguy cơ bị lang ben đỏ. Ngoài ra, mất cân bằng giữa hormone progesterone và estrogen cũng có thể gây rối loạn tuyến bã nhờn và tăng nguy cơ nhiễm nấm da.
• Rối loạn tuyến bã nhờn: Rối loạn tuyến bã nhờn có thể khiến da bài tiết quá nhiều dầu thừa và thúc đẩy sự phát triển của các vi nấm phụ thuộc lipid. Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ em và nhũ nhi do tuyến bã nhờn chưa phát triển hoàn chỉnh.
• Vệ sinh cơ thể kém: Vệ sinh kém được xem là yếu tố thuận lợi làm tăng nguy cơ mắc bệnh lang ben trắng và lang ben đỏ. Đây là điều kiện để bã nhờn, da chết và bụi bẩn tích tụ trong nang lông, từ đó thúc đẩy sự phát triển của vi nấm và gây ra biểu hiện lâm sàng.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Các vi khuẩn và nấm men thường trú trên da đều chỉ tồn tại với số lượng hạn chế và được kiểm soát bởi các vi khuẩn có lợi. Tuy nhiên khi hệ miễn dịch suy giảm, lợi khuẩn suy giảm khiến nấm men dễ dàng phát triển và gây tổn thương da. Vì vậy những người có hệ miễn dịch kém (trẻ em, người bị tiểu đường, dùng corticoid dài hạn,…) đều dễ bị tái phát lang ben sau khi đã điều trị.
• Một số yếu tố khác: Ngoài ra, bệnh lang ben đỏ cũng có thể bùng phát khi có những yếu tố thuận lợi như thừa cân béo phì, chế độ ăn uống nhiều chất béo, chất đường, sử dụng thuốc tránh thai trong thời gian dài, uống rượu bia,…

Lang ben ảnh hưởng chủ yếu đến thanh thiếu niên, người trẻ tuổi và trẻ nhỏ. Bệnh hiếm khi xuất hiện ở người cao tuổi do ở độ tuổi này, hoạt động của tuyến bã nhờn suy giảm mạnh khiến nấm men không có điều kiện để phát triển.

Bệnh lang ben đỏ có nguy hiểm không? Có lây không?

Lang ben đỏ và các bệnh nhiễm nấm nông đều có khả năng lây nhiễm qua tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp. Vì vậy khi mắc bệnh lý này, bạn nên thông báo với những người xung quanh để chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Việc tiếp xúc qua những vật dụng trung gian như mền, gối, khăn,… cũng có thể làm lây nhiễm vi nấm gây bệnh.

Đặc biệt, lang ben đỏ lây mạnh khi thời tiết nóng ẩm và có những yếu tố thuận lợi như vệ sinh cơ thể kém, tuyến bã nhờn hoạt động quá mức và hệ miễn dịch suy giảm.

Lang ben nói chung và lang ben đỏ nói riêng là bệnh da liễu lành tính, không gây đau rát hay khó chịu. Khi cơ thể đổ nhiều mồ hôi, tổn thương da có thể ngứa ngáy nhẹ nhưng mức độ ngứa không đáng kể. Mặc dù không ảnh hưởng đến sức khỏe và không gây ra nhiều phiền toái như bệnh chàm – eczema nhưng lang ben đỏ có thể làm giảm yếu tố thẩm mỹ của da, tác động không nhỏ đến ngoại hình và tâm lý.

Hơn nữa, do bệnh có khả năng lây nhiễm cao nên người mắc bệnh dễ hình thành tâm lý tự tin và thường xuyên từ chối tham gia các hoạt động vui chơi tập thể. Ngoài ra, tổn thương do lang ben cũng có thể lây lan trên phạm vi rộng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngoại hình nếu không chủ động thực hiện các biện pháp xử lý và điều trị.

Chẩn đoán bệnh lang ben đỏ

Tổn thương do lang ben đỏ gây ra có thể bị nhầm lẫn với một số bệnh lý có biểu hiện lâm sàng tương tự. Vì vậy trước khi can thiệp điều trị, bác sĩ yêu cầu thực hiện một số kỹ thuật chẩn đoán sau:

• Thăm khám lâm sàng
• Xét nghiệm soi tươi tìm nấm
• Soi tổn thương dưới ánh sáng của đèn Wood

Lang ben đỏ cũng có thể được chẩn đoán phân biệt với bệnh giang mai giai đoạn 2, vảy phấn hồng Gibert và bệnh viêm da tiết bã.

Các phương pháp điều trị bệnh lang ben đỏ

Lang ben đỏ là bệnh lành tính, không gây ngứa ngáy hay khó chịu. Tuy nhiên, bệnh không thể tự thuyên giảm mà buộc phải can thiệp điều trị để ức chế vi nấm và cải thiện tổn thương da.

Điều trị ưu tiên đối với bệnh lý này là sử dụng thuốc và các chế phẩm ở dạng bôi. Trong trường hợp không có đáp ứng, bệnh tái phát nhiều lần và tổn thương xảy ra trên phạm vi rộng, bác sĩ có thể cân nhắc và chỉ định điều trị toàn thân.

Đối với những trường hợp lang ben nhẹ, bạn cũng có thể kết hợp với một số cách chữa dân gian để tăng hiệu quả điều trị và hạn chế tình trạng vi nấm kháng thuốc.

Các phương pháp điều trị bệnh lang ben đỏ:

1. Sử dụng thuốc bôi + thuốc uống

Trước tiên, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc bôi có tác dụng chống nấm để làm sạch vi nấm trên da. Khi nấm men được kiểm soát, tổn thương da sẽ tự thuyên giảm và hồi phục hoàn toàn.

Một số loại thuốc bôi được sử dụng để điều trị lang ben đỏ:

• Thuốc bôi chứa hoạt chất kháng nấm như Ketoconazole, Ciclopirox, Terbinafine,…
• Kẽm pyrithioine, Selenium sulfide được sử dụng khi không có đáp ứng với chế phẩm chứa hoạt chất kháng nấm
• Một số loại thuốc bôi khác như Benzoyl peroxide, lưu huỳnh, salicylic acid,… Các loại thuốc này không tác động đến vi nấm nhưng có thể làm giảm bã nhờn trên da, từ đó khiến vi nấm không có nguồn lipid hấp thu và bị tiêu diệt dần theo thời gian

Trong trường hợp điều trị tại chỗ thất bại, bệnh tái phát nhiều lần và tổn thương lây lan trên phạm vi rộng, bác sĩ có thể cân nhắc điều trị toàn thân. Biện pháp này chỉ được áp dụng cho người trưởng thành và bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra chức năng gan trước khi chỉ định.

Các loại thuốc uống được sử dụng để điều trị bệnh lang ben đỏ:

• Fluconazole 400mg/ lần/ ngày hoặc 300mg/ lần/ tuần dùng trong 2 tuần
• Itraconazole dùng 200mg/ 2 lần/ ngày hoặc 200mg/ lần/ ngày trong 5 ngày liên tục

Trong trường hợp điều trị toàn thân thất bại, bác sĩ sẽ đánh giá mức độ tuân thủ điều trị của người bệnh và tình trạng miễn dịch. Sau đó sẽ tiến hành nuôi cấy nấm và làm kháng sinh đồ phù hợp.

2. Hỗ trợ điều trị lang ben đỏ bằng thảo dược

Bên cạnh sử dụng thuốc bôi và thuốc uống, bạn cũng có thể kết hợp dùng các loại thảo dược để ức chế nấm men và làm giảm tổn thương da.

Một số loại thảo dược có tác dụng hỗ trợ kiểm soát bệnh lang ben đỏ:

• Dùng rau răm trị lang ben đỏ: Các thành phần hóa học như alpha-humulene, beta-caryophyllene, decanol,… trong rau răm có tác dụng giảm viêm và ngăn chặn sự phát triển quá mức của các loại vi nấm thường trú trên da. Ngoài ra, tinh dầu từ thảo dược này còn có tác dụng giảm ngứa ngáy và khó chịu. Để hỗ trợ điều trị bệnh lang ben đỏ, bạn có thể thoa nước ép rau răm hoặc đắp bã rau răm lên vùng da tổn thương 1 – 2 lần/ ngày.
• Lá trầu không: Tinh dầu từ lá trầu không được chứng minh có hiệu quả ức chế vi nấm, vi khuẩn và virus thường gây bệnh ngoài da. Trong trường hợp tổn thương xảy ra trên phạm vi rộng, bạn có thể nấu nước lá trầu không và dùng tắm hằng ngày để hỗ trợ điều trị. Để tăng hiệu quả kháng nấm, có thể thêm một ít muối biển và gừng tươi.
• Sử dụng rượu nghệ: Dùng rượu nghệ trị lang ben đỏ là mẹo chữa có nguồn gốc từ dân gian. Trong đó, ethanol trong rượu có tác dụng làm sạch bã nhờn, dầu thừa và hạn chế sự phát triển của nấm men phụ thuộc lipid. Nghệ cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa có lợi, thúc đẩy tế bào da tái tạo và phục hồi. Thoa rượu nghệ lên vùng da tổn thương 1 – 2 lần/ ngày có thể kiểm soát sự phát triển của nấm men và hỗ trợ hiệu quả của các phương pháp y tế.
• Chuối xanh trị lang ben đỏ: Theo kinh nghiệm dân gian, nhựa của chuối xanh có tác dụng tiêu diệt vi nấm, kháng khuẩn và virus. Vì vậy, nhân dân thường đắp lát chuối xanh tươi lên vùng da bị lang ben để loại bỏ vi nấm gây hại và giảm ngứa ngáy.

Các mẹo chữa lang ben đỏ từ thảo dược tự nhiên có độ lành tính và an toàn cao. Tuy nhiên, các biện pháp này chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị. Vì vậy, bạn nên kết hợp với các phương pháp y tế để tiêu diệt hoàn toàn nấm men, làm giảm tổn thương da và ngăn ngừa tình trạng tái nhiễm.

Chế độ chăm sóc – phòng ngừa lang ben tái phát

Lang ben là bệnh ngoài da có khả năng lây nhiễm cao. Vì vậy bên cạnh các biện pháp điều trị, bạn nên thực hiện chế độ chăm sóc phù hợp để tránh lây nhiễm bệnh cho người khỏe mạnh và hạn chế tối đa tình trạng tái nhiễm.

Các biện pháp chăm sóc giúp phòng ngừa lang ben tái phát:

• Giữ vệ sinh cơ thể là biện pháp quan trọng nhất trong điều trị và phòng ngừa lang ben tái phát. Tắm rửa 1 – 2 lần/ ngày giúp loại bỏ bụi bẩn, da chết và bã nhờn, từ đó làm giảm lượng lipid trên da và hạn chế sự phát triển của nấm Malassezia.
• Nên tránh tiếp xúc trực tiếp và không sử dụng vật dụng cá nhân với người khỏe mạnh. Ngoài ra, cần giặt giũ quần áo, mền gối, khăn,… với xà phòng và phơi dưới ánh nắng để tiêu diệt hoàn toàn vi nấm. Biện pháp này có thể giảm nguy cơ lây nhiễm nấm cho những người xung quanh và hạn chế tối đa tình trạng tái nhiễm.
• Để hạn chế bài tiết bã nhờn, nên uống nhiều nước, tránh hoạt động ngoài trời trong thời tiết nóng ẩm và ăn nhiều rau xanh, trái cây. Bên cạnh đó, cần tránh dùng các món ăn cay nóng, chứa nhiều đường, chất béo và gia vị.
• Khi đang điều trị lang ben đỏ, nên hạn chế các hoạt động gây đổ nhiều mồ hôi. Thay vào đó, nên bơi lội để hạn chế tối đa tình trạng da tiết quá nhiều bã nhờn.
• Hệ miễn dịch suy yếu là điều kiện thuận lợi để nấm men bùng phát mạnh và gây tổn thương da trên diện rộng. Do đó bên cạnh việc làm sạch da và sử dụng thuốc, nên ăn uống và sinh hoạt điều độ để hỗ trợ quá trình điều trị.
• Trong trường hợp lang ben đỏ tái phát nhiều lần, có thể tìm gặp bác sĩ để được thăm khám và tư vấn điều trị dự phòng. Để tránh tái nhiễm lang ben đỏ, bác sĩ có thể yêu cầu dùng dầu gội chứa chất kháng nấm, thoa lên toàn bộ cơ thể và rửa lại sau 10 phút (thực hiện 1 lần/ tháng). Hoặc có thể uống Itraconazole 200mg/ lần/ tháng vào những tháng có thời tiết nóng ẩm.

Lang ben đỏ là một trong những loại lang ben thường gặp. Mặc dù không gây ra nhiều phiền toái như bệnh chàm nhưng bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến yếu tố thẩm mỹ. Vì vậy ngay khi nhận thấy biểu hiện bất thường, cần chủ động thăm khám và điều trị để kiểm soát tổn thương da trong thời gian sớm nhất.