Bệnh viêm gan C: Nguyên nhân gây bệnh, nhận biết và điều trị

Bệnh viêm gan C (Hepatitis C) là thuật ngữ y tế đề cập đến tình trạng gan bị viêm và hoại tử do nhiễm Hepatitis C virus. Bệnh lý này là một trong những loại viêm gan siêu vi có khả năng phát triển mãn tính và dẫn đến các biến chứng nặng nề như xơ gan, suy gan và ung thư gan nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh viêm gan C là gì? Phân loại

Bệnh viêm gan C là một trong những loại viêm gan siêu vi phổ biến xảy ra do Hepatitis C virus (HCV/ siêu vi C) đặc trưng bởi tình trạng mô gan bị sưng viêm và hoại tử. Tương tự như virus gây viêm gan B, HCV có khả năng lây truyền qua đường máu, lây từ mẹ sang con và lây nhiễm qua hoạt động tình dục.

HCV là virus riêng biệt, không phải phát triển từ Hepatitis A virus hay Hepatitis B virus như nhiều người vẫn lầm tưởng. Loại virus này có thể gây ra viêm gan cấp hoặc mãn tính và hầu như không phát sinh triệu chứng lâm sàng. Đa số các trường hợp đều “vô tình” phát hiện bệnh thông qua thăm khám định kỳ hoặc chẩn đoán các bệnh lý khác.

Viêm gan C cấp tính có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên tỷ lệ người nhiễm Hepatitis C virus tự khỏi là rất thấp, chỉ chiếm khoảng 15 – 30%. Trong khi đó, có đến 90% trường hợp bị viêm gan B cấp có thể tự thuyên giảm mà không cần can thiệp y tế.

Chính vì vậy, mặc dù có số ca nhiễm thấp hơn viêm gan B nhưng tỷ lệ viêm gan C mãn tính cao hơn rất nhiều so với viêm gan B mãn tính. Viêm gan C mãn tính chiếm khoảng 30 – 60% trường hợp nhiễm virus, trong khi đó chỉ có khoảng 10% trường hợp nhiễm HBV chuyển sang giai đoạn mãn tính.

Phân loại bệnh viêm gan C:

• Viêm gan C cấp tính: Là tình trạng tổn thương gan do Hepatitis C virus gây ra chỉ kéo dài dưới 6 tháng. Ở giai đoạn này, bệnh hiếm khi phát sinh triệu chứng lâm sàng nên đa phần bệnh nhân đều không phát hiện được bệnh.
• Viêm gan B mãn tính: Là tình trạng Hepatitis C virus tồn tại trong gan và máu trên 6 tháng. Ở giai đoạn này, virus có thể gây tổn thương gan nặng và dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Khác với giai đoạn cấp, viêm gan C ở giai đoạn mãn tính có thể phát sinh một số triệu chứng lâm sàng.

Theo báo cáo từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 71 triệu người trên thế giới bị viêm gan C mãn tính. Hiện nay, tỷ lệ người nhiễm viêm gan C tiếp tục có xu hướng gia tăng vì chưa có vaccine phòng ngừa như viêm gan A và viêm gan B. Cả viêm gan C cấp và mãn tính đều có thể điều trị hoàn toàn nếu tuân thủ tuyệt đối chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên, bệnh lý này có thể tái nhiễm ngay cả khi đã điều trị thành công.

Nguyên nhân gây viêm gan C

Như đã đề cập, Hepatitis C virus là nguyên nhân trực tiếp gây viêm gan C. Loại virus này có 6 kiểu gen khác nhau nên việc điều trị gặp nhiều bất lợi hơn so những dạng viêm gan do siêu vi khác. Hepatitis C virus có đường lây tương tự như virus gây bệnh viêm gan B.

Loại virus này có thể lây qua đường máu thông qua những hoạt động như:

• Tiếp xúc với máu của người nhiễm bệnh
• Lây truyền virus từ mẹ sang con (xảy ra trong quá trình sinh nở)
• Nhận truyền máu từ người nhiễm Hepatitis C virus
• Sử dụng các vật dụng cá nhân có khả năng dính máu chung với người nhiễm bệnh như dao cạo râu, bàn chải đánh trắng, khăn mặt,…
• Thực hiện các thủ thuật xâm lấn (làm đẹp, nha khoa) tại những cơ sở y tế không thực hiện vô trùng thiết bị trước khi sử dụng

Hepatitis C virus có thể khả năng lây nhiễm sau 2 tuần đến 6 tháng tính từ thời điểm nhiễm virus.

Các đối tượng có nguy cơ nhiễm viêm gan C cao, bao gồm:

• Người nhiễm HIV
• Người làm những công việc liên quan đến y tế phải thường xuyên tiếp xúc với bệnh phẩm (máu)
• Người có bạn tình, người thân trong gia đình bị viêm gan C
• Người tiêm chích ma túy, sử dụng chất kích thích
• Người từng nhiễm viêm gan C
• Người thực hiện phun xăm thẩm mỹ, xỏ khuyên,… tại những cơ sở không đảm bảo, thiếu uy tín

Hepatitis C virus không lây nhiễm khi ăn uống chung, hắt hơi, ho, giao tiếp và qua những hành động giao tiếp thông thường. Ngoài ra, có khoảng 30 – 40% trường hợp nhiễm Hepatitis C virus không thể tìm được nguyên nhân lây nhiễm.

Nhận biết triệu chứng của viêm gan C qua từng giai đoạn

Viêm gan C được xem là “bệnh lý thầm lặng” vì có đến hơn 30% trường hợp không phát sinh biểu hiện lâm sàng hoặc chỉ khởi phát những triệu chứng có mức độ nhẹ. Phần lớn bệnh nhân đều vô tình phát hiện khi thăm khám định kỳ hoặc khi tham gia chẩn đoán một số bệnh lý khác.

1. Nhận biết bệnh viêm gan C cấp tính

Sau khi Hepatitis C virus vào cơ thể, virus mất khoảng 7 – 8 tuần ủ bệnh và sau đó chuyển sang giai đoạn khởi phát. Trên thực tế, hầu hết người bị viêm gan C cấp tính đều không phát sinh triệu chứng lâm sàng. Tuy nhiên quá trình virus gây tổn thương gan vẫn diễn ra, dẫn đến tình trạng gan to và làm suy giảm chức năng gan trong một khoảng thời gian nhất định. Thống kê cho thấy, có khoảng 15 – 30% trường hợp viêm gan C cấp tính tự thuyên giảm mà không cần điều trị.

Một số dấu hiệu nhận biết bệnh viêm gan C cấp tính:

• Nhức đầu, mệt mỏi
• Phát sinh một số triệu chứng tương tự bệnh cảm cúm
• Đau tức vùng hạ sườn phải (vị trí của gan)
• Nếu ấn nhẹ vào vùng liên sườn sẽ phát sinh cảm giác khó chịu và đau tức (da gan bị viêm và sưng to)
• Xuất hiện một số triệu chứng rối loạn tiêu hóa như chán ăn, đau bụng, đầy hơi,…
• Có thể đi kèm với triệu chứng vàng mắt, vàng da, nước tiểu sẫm màu,…

2. Triệu chứng của bệnh viêm gan C mãn tính

Viêm gan C cấp tính không được điều trị có thể chuyển sang giai đoạn mãn tính hoặc trở thành người lành mang virus (virus không gây thương tổn gan nhưng vẫn tồn tại trong cơ thể hơn 6 tháng). Tỷ lệ người bị nhiễm gan C mãn tính cao hơn nhiều so với viêm gan B (khoảng 30 – 60%). Đặc điểm của bệnh viêm gan C mãn tính là bệnh tiến triển rất chậm (khoảng 10 – 30 năm), vì vậy đa phần bệnh nhân đều ít khi phát hiện bệnh thông qua biểu hiện lâm sàng.

Một số triệu chứng có thể gặp phải khi bị viêm gan C mãn tính:

• Có thể không phát sinh bất cứ triệu chứng nào
• Khó tập trung
• Cơ thể mệt mỏi, ốm yếu
• Hay lo lắng, chán nản
• Đau nhức cơ và khớp
• Sụt cân bất thường
• Thay đổi khẩu vị
• Ngứa da, da dễ chảy máu và bầm tím
• Dịch ứ trong màng bụng (cổ trướng)

Lưu ý: Người lành mang virus viêm gan C hầu như không bị tổn thương gan và không phát sinh bất cứ triệu chứng nào khác thường. Tuy nhiên, nhóm đối tượng này chính là nguồn lây nhiễm virus cho những người khỏe mạnh.

Bệnh viêm gan C có nguy hiểm không?

Viêm gan C cùng với viêm gan B được xem là hiểm họa đối với sức khỏe của con người. Mặc dù hiếm khi phát sinh triệu chứng lâm sàng nhưng Hepatitis C virus vẫn tiếp tục phát triển và gây tổn thương tế bào gan trong thời gian dài nếu không can thiệp các biện pháp kiểm soát và khắc phục.

Trong một số trường hợp, viêm gan C có thể dẫn đến những biến chứng nặng nề sau:

• Xơ gan: HCV gây tổn thương mô gan, các mô gan có xu hướng bị xơ hóa tạo thành mô sẹo và thay thế các tế bào bình thường. Khác với tế bào gan, mô sẹo không có chức năng giải độc và tiêu hóa. Chính vì vậy, xơ gan làm suy giảm chức năng gan và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể. Thống kê cho thấy, có khoảng 20% trường hợp bị viêm gan C mãn tính gặp phải biến chứng này.
• Ung thư gan: Xơ gan không được điều trị có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan. Ung thư gan xảy ra khi các tế bào của cơ quan này biến đổi bất thường dẫn đến hiện tượng thay đổi hình thái, chức năng và phát triển quá sản tạo ra khối u ác tính.
• Suy gan mãn: Viêm gan C hiếm khi gây ra tình trạng suy gan cấp (viêm gan tối cấp). Tuy nhiên bệnh lý này có thể dẫn đến suy gan mãn tính do xơ gan tiến triển khiến cơ quan này bị mất chức năng hoàn toàn. Suy gan mãn tính đặc trưng bởi một số triệu chứng như cổ trướng (phình bụng), chân tay phù nề, giảm tần suất đi tiểu,…

Nguy cơ gặp phải các biến chứng của bệnh viêm gan C có xu hướng tăng lên ở một số đối tượng như đồng nhiễm viêm gan B, thừa cân – béo phì, cao tuổi, sử dụng rượu bia thường xuyên, mắc bệnh tiểu đường, có thói quen hút thuốc và thuộc giới tính nam.

Chẩn đoán bệnh viêm gan siêu vi C

Viêm gan C không có các biểu hiện điển hình. Chính vì vậy trước khi điều trị, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện một số kỹ thuật chẩn đoán nhằm xác định bệnh, đánh giá mức độ tổn thương gen, xác định kiển gen của Hepatitis C virus và loại trừ với một số bệnh lý có triệu chứng tương tự.

Kiểu gen không ảnh hưởng đến mức độ nghiêm trọng và tiến triển của bệnh viêm gan C. Tuy nhiên việc xác định kiểu gen sẽ giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

Các kỹ thuật chẩn đoán bệnh viêm gan C:

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp xác định sự hiện diện của HCV trong cơ thể, xác định kiểu gen của virus và đo số lượng virus viêm gan C trong huyết tương. Ngoài ra, xét nghiệm này còn giúp bác sĩ đo nồng độ men gan và định lượng sắc tố mật (bilirubin) trong máu,…
• Siêu âm: Siêu âm là kỹ thuật chẩn đoán cho phép bác sĩ quan sát được hình ảnh của các cơ quan bên trong cơ thể. Qua kỹ thuật này, bác sĩ có thể phát hiện tình trạng viêm của gan (gan có kích thước lớn) và loại trừ khả năng có khối u trong cơ quan này.
• Sinh thiết gan: Trong quá trình siêu âm, bác sĩ có thể sử dụng kim xuyên qua da để lấy một mẫu gan nhỏ đem đi xét nghiệm. Sinh thiết mô gan giúp bác sĩ đánh giá mức độ tổn thương, loại trừ khả năng ung thư và đưa ra hướng điều trị phù hợp nhất.

Các phương pháp điều trị bệnh viêm gan C

Khác với viêm gan B, cả viêm gan C cấp và mãn tính đều có chỉ định điều trị nhằm hạn chế nguy cơ bệnh chuyển sang giai đoạn mãn tính, đồng thời làm chậm tiến triển của bệnh và bảo tồn chức năng gan. Hiện nay, điều trị chính đối với bệnh lý này là sử dụng thuốc kết hợp với lối sống – chế độ chăm sóc khoa học.

Nếu tuân thủ điều trị và chăm sóc đúng cách, viêm gan C cấp và mãn tính đều có thể điều trị hoàn toàn. Việc điều trị sớm không chỉ giúp kiểm soát các triệu chứng lâm sàng, bảo vệ gan và ngăn ngừa biến chứng mà còn giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho người khỏe mạnh.

Các phương pháp điều trị viêm gan C phổ biến, bao gồm:

1. Sử dụng thuốc trị viêm gan C

Dùng thuốc là phương pháp chính trong điều trị bệnh viêm gan C cấp và mãn tính. Hiện nay, loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh lý này là Interferon và thuốc kháng virus Ribavirin.

– Thuốc điều hòa miễn dịch (Interferon):

Interferon thực chất là một loại protein nội sinh được cơ thể sản xuất nhằm chống lại hiện tượng nhiễm trùng. Để hỗ trợ cơ thể chống lại Hepatitis C virus, bác sĩ có thể chỉ định thuốc Interferon nhằm kích hoạt chức năng đề kháng tự nhiên của cơ thể. Hiện nay, loại thuốc này chủ yếu được sử dụng ở dạng tiêm dưới da.

Hiện nay có 2 loại thuốc Interferon được sử dụng trong điều trị viêm gan C là Interferon thông thường (phải tiêm ít nhất 3 lần/ tuần) và “Pegylated” Interferon (có tác dụng diệt virus lâu dài hơn nên chỉ tiêm 1 lần/ tuần). Với những trường hợp không có đáp ứng với Interferon thông thường, bác sĩ có thể thay thế bằng Pegylated Interferon.

– Thuốc kháng virus Ribavirin (điều trị phối hợp):

Ribavirin thuộc nhóm thuốc kháng virus. Tuy nhiên, loại thuốc này không đem lại hiệu quả khi sử dụng đơn độc nên phải được dùng phối hợp với Interferon. Ribavirin được bào chế ở dạng viên và được dùng với tần suất 2 lần/ ngày.

Lưu ý: Các loại thuốc điều trị viêm gan C đều có khả năng gây dị tật thai nhi. Vì vậy, không được có thai trong và sau khi điều trị ít nhất 6 tháng.

Để tiêu diệt hoàn toàn Hepatitis C virus, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị. Sử dụng thuốc không đều hoặc ngưng thuốc sớm đều có thể làm giảm hiệu quả và gây thất bại trong quá trình điều trị viêm gan C. Thống kê cho thấy, những trường hợp tuân thủ tuyệt đối chỉ định của bác sĩ có thể tiêu diệt hoàn toàn virus chỉ sau 24 – 48 tuần (phụ thuộc vào kiểu gen của virus).

Điều trị viêm gan C thành công được xác định khi xét nghiệm virus cho kết quả âm tính sau khi ngưng điều trị 6 tháng. Đối với những trường hợp này, tỷ lệ tái phát thường rất thấp (khoảng 1%).

2. Phẫu thuật ghép gan

Phẫu thuật ghép gan được thực hiện đối với bệnh nhân viêm gan C mãn tính bị xơ gan nặng và gan bị suy giảm chức năng nghiêm trọng. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể đề nghị ghép gan để bảo toàn tính mạng cho bệnh nhân.

Phương pháp này được thực hiện bằng cách thay thế lá gan hư tổn bằng lá gan/ một phần lá gan được hiến tặng. Sau khi phẫu thuật, gan có thể hoạt động bình thường trở lại sau một thời gian nhất định.

Tuy nhiên, ghép gan chỉ giúp phục hồi chức năng gan và không thể tiêu diệt Hepatitis C virus hoàn toàn. Vì vậy sau khi phẫu thuật, bệnh nhân cần sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh tình trạng virus gây tổn thương và làm hư hại lá gan mới.

3. Chế độ chăm sóc

Chế độ chăm sóc có vai trò quan trọng trong điều trị bệnh viêm gan nói chung và viêm gan C nói riêng. Thực tế cho thấy, các trường hợp tuân thủ điều trị kết hợp với lối sống lành mạnh có đáp ứng tốt, chức năng gan được phục hồi nhanh và mức độ tổn thương gan thấp hơn hẳn so với những đối tượng duy trì các thói quen xấu.

Vì vậy bên cạnh việc sử dụng thuốc theo hướng dẫn, bệnh nhân nên thực hiện song song với các biện pháp chăm sóc sau:

• Tuyệt đối không sử dụng rượu trong và sau khi điều trị viêm gan C. Loại thức uống này gây độc lên gan và thúc đẩy tổn thương gan tiến triển nhanh chóng. Người bị viêm gan siêu vi có thói quen sử dụng rượu bia có nguy cơ bị xơ gan và ung thư cao hơn.
• Không tự ý sử dụng thuốc – kể cả thuốc không kê toa, thuốc nam hoặc thuốc Đông y. Hầu hết các loại thuốc này đều chuyển hóa qua gan và có thể khiến tình trạng tổn thương gan trở nên nghiêm trọng hơn. Vì vậy nếu có ý định sử dụng, bệnh nhân nên thông báo với bác sĩ để được tư vấn chuyên môn.
• Người bị nhiễm viêm gan C nên nâng cao ý thức về việc giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cho những người xung quanh. Nên che vết thương hở bằng băng gạc, tránh quan hệ tình dục và sử dụng chung những vật dụng có khả năng dính máu với người khác.
• Chủ động tiêm vaccine phòng ngừa viêm gan A và B. Tổn thương do Hepatitis C virus có thể tiến triển nhanh hơn nếu đồng nhiễm với Hepatitis A virus và Hepatitis B virus.
• Tránh các loại thực phẩm làm tăng áp lực lên gan như thực phẩm chứa hàm lượng đạm, mỡ quá cao, thức ăn nhanh, thức ăn chứa nhiều gia vị và thực phẩm được chế biến sẵn. Ngoài ra, cần hạn chế sử dụng nước ngọt có gas, bia và một số loại nước uống chứa cồn.
• Không sử dụng chất kích thích và hút thuốc lá. Các thói quen này có thể khiến hệ miễn dịch suy giảm, cản trở quá trình tiêu diệt và đào thải HCV ra khỏi cơ thể.
• Bổ sung các loại thực phẩm tốt cho gan và hệ miễn dịch như sữa chua, nước, rau xanh, trái cây, ngũ cốc, các loại cá, đậu, hạt,…
• Hỗ trợ quá trình điều trị bằng cách thiết lập giờ giấc sinh hoạt – làm việc khoa học, tránh căng thẳng và lo âu quá mức. Bên cạnh đó, nên dành từ 20 – 30 phút mỗi ngày để tập các bộ môn có cường độ vừa phải như bơi lội, đi bộ, đạp xe, yoga,…

Biện pháp phòng ngừa bệnh viêm gan siêu vi C

Viêm gan siêu vi C có khả năng tái nhiễm ngay cả khi đã điều trị thành công. Vì vậy sau khi điều trị, nên chủ động thực hiện một số biện pháp phòng ngừa như:

• Không tiếp xúc với máu của người khác – đặc biệt là người đã được chẩn đoán mắc các bệnh viêm gan siêu vi.
• Hepatitis C virus có thể lây nhiễm thông qua các vật dụng chưa được vô trùng hoàn toàn. Vì vậy, cần lựa chọn cơ sở thẩm mỹ và nha khoa uy tín để thăm khám, điều trị và làm đẹp.
• Nên sử dụng bao cao su khi quan hệ để phòng ngừa lây nhiễm các bệnh viêm gan do siêu vi và các bệnh lý khác có khả năng lây nhiễm qua đường tình dục. Đồng thời nên kiểm tra tình trạng sức khỏe của bạn tình để chủ động hơn trong việc phòng ngừa bệnh lý này.
• Không sử dụng chung kim tiêm và những vật dụng có khả năng dính máu (bàn chải, dao cạo,…) với người khác.
• Phụ nữ có ý định mang thai nên sàng lọc các bệnh viêm gan siêu vi để tránh lây nhiễm cho trẻ và hạn chế các biến chứng xảy ra trong thai kỳ.

Viêm gan C là một trong loại viêm gan siêu vi phổ biến. Bệnh lý này có nguy cơ phát triển mãn tính cao hơn so với viêm gan B và có thể dẫn đến các biến chứng nặng nề khác. Chính vì vậy, nên tiến hành thăm khám định kỳ 6 tháng/ lần để kịp thời phát hiện các vấn đề tiềm ẩn. Đồng thời cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ trong trường hợp được chẩn đoán mắc bệnh lý này.

Tham khảo thêm: Bệnh viêm gan A là gì? Có nguy hiểm không? Điều trị thế nào?