Bị đau lưng sau khi sinh: Nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả

Bị đau lưng sau khi sinh là tình trạng bình thường và phổ biến ở các bà mẹ. Vấn đề này sẽ tự biến mất sau một khoảng thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu bị đau lưng sau khi sinh kéo dài, chị em cần đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị, tránh làm suy giảm chất lượng cuộc sống.

Sau khi sinh con, người phụ nữ phải đối mặt với hàng loạt nguy cơ như: táo bón, trĩ, rụng tóc, rạn da, suy nhược cơ thể, trầm cảm… Trong đó, đau lưng sau sinh là một trong những hiện tượng thường gặp nhất, ở cả trường hợp sinh mổ lẫn sinh thường.

Kết quả thống kê cho biết, có hơn 50% phụ nữ bị đau lưng sau khi sinh con. Các chị em sinh thường phải chịu đựng những cơn đau lưng dai dẳng. Thông thường, tình trạng này sẽ được cải thiện dần dần trong vài tháng đầu sau sinh, hiếm khi kéo dài lâu hơn.

Trong khi đó, sau khi sinh con, những người mẹ sinh mổ có thể thường xuyên đau lưng vì trước khi sinh, chị em được tiêm thuốc mê vào tủy sống. Kỹ thuật này dẫn đến một số cơn co thắt cấp tính trong cơ bắp, làm sản phụ đau âm ỉ, từng cơn hay dữ dội và liên tục. Những cơn đau này sẽ biến mất khi thuốc mê mất hết tác dụng (3 – 6 tiếng sau sinh) hoặc kéo dài khoảng 1 tuần.

Vì sao người mẹ bị đau lưng sau khi sinh?

Nguyên nhân đau lưng của phụ nữ mang thai và sau sinh rất đa dạng. Thông qua nhiều nghiên cứu, các chuyên gia đã khẳng định rằng đa số nguyên nhân gây ra hiện tượng này bắt nguồn từ sự thay đổi lớn về mặt sinh lý và thể chất của thai phụ trong suốt thai kỳ.

Bị đau lưng sau khi sinh có thể là hệ quả của tình trạng mất cân bằng hệ thống cơ – xương – dây chằng, loãng xương vi thể, sự lỏng lẻo collagen trong các khối cơ của cột sống – cơ bụng trong thời gian mang thai và cho con bú. Cụ thể, nguyên nhân của hiện tượng này bao gồm:

Tăng cân

Nếu thai kỳ ổn định và khỏe mạnh, mỗi người phụ nữ Việt Nam sẽ tăng trung bình 10 – 20kg. Khi đó, cột sống của người mẹ không chỉ gánh chịu áp lực trọng lượng của bản thân mà còn phải mang thêm khối tử cung bao quanh em bé.

Vùng thắt lưng chính là trung tâm chịu tải trọng lực chính. Trong thời gian mang thai, các khối cơ thành bụng của người mẹ bắt đầu căng giãn. Vì vậy, cột sống sẽ mất đi sự hỗ trợ “đắc lực” từ những khối cơ bụng này. Từ đây, khu vực lưng dưới luôn phải căng cơ nhiều hơn. 

Thêm vào đó, trọng lượng của tử cung và thai nhi đang phát triển cũng hình thành áp lực lớn lên các dây thần kinh và mạch máu tại lưng, khung xương chậu và xương cùng cụt. Đây chính là tiền đề của tình trạng đau lưng sau khi sinh con.

Các vấn đề về xương khớp

Gai cột sống, thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm… là những bệnh lý xương khớp tương đối phổ biến mà rất có thể người mẹ đã và đang mắc phải. Trong quá trình mang thai, cột sống của chị em phải chống chịu thêm nhiều áp lực, khiến những tổn thương này càng trầm trọng hơn.

Thiếu chất canxi

Đây là một trong những lý do hàng đầu khiến phụ nữ bị đau lưng sau sinh. Phần lớn bà mẹ trong thời kỳ mang thai và sinh nở đều bị thiếu hụt dưỡng chất quan trọng này. Do đó, hệ thống xương khớp không còn chắc khỏe, dẻo dai như trước.

Sinh hoạt sai tư thế

Trọng tâm cơ thể của người phụ nữ bị thay đổi rất nhiều từ khi mang thai. Vì vậy, theo thời gian, chị em đã vô thức điều chỉnh tư thế và cách sinh hoạt, di chuyển trong khi thậm chí không nhận ra điều này. Lâu dần, những tư thế sai khiến các khối cơ lưng hoặc cột sống vùng thắt lưng dễ bị đau mỏi.

Thay đổi hormone

Trong suốt thai kỳ, cơ thể người mẹ sản xuất nhiều relaxin. Hormone này cho phép các khớp trở nên lỏng lẻo hơn, đồng thời những dây chằng của khu vực xương chậu được thư giãn thoải mái nhằm chuẩn bị sẵn sàng cho quá trình sinh nở.

Dưới tác động của hormone relaxin, dây chằng cột sống sẽ bắt đầu nới lỏng, từ đó gây mất ổn định trục cột sống. Tình trạng này làm tăng nguy cơ viêm dây chằng và viêm khớp. Sau khi sinh con 3 – 4 tháng, nồng độ hormone này trong cơ thể vẫn ở mức khá cao. Các cơn đau nhức của người mẹ chỉ giảm xuống khi lượng hormone trở lại bình thường.

Giãn dây chằng sinh lý

Dây chằng khớp có nhiệm vụ nối xương chậu với cột sống. Hiện tượng giãn dây chằng này có thể kéo dài suốt thai kỳ đến giai đoạn sau sinh. Hơn nữa, sau khi người mẹ sinh mổ, hệ thống dây chằng chưa thể quay về trạng thái ban đầu ngay lập tức. Vì vậy, các cơn đau lưng sau sinh sẽ bắt đầu xuất hiện.

Giãn cơ thẳng bụng

Vào thời điểm tử cung nở rộng, hai khối cơ song song sẽ chạy thẳng từ lồng ngực xuống xương mu để tách ra dọc đường chính giữa. Sự phân tách và giãn cơ này cũng có thể dẫn đến tình trạng đau lưng sau khi mổ.

Nằm nhiều sau khi sinh mổ

Thói quen nằm quá lâu, lười vận động của một số chị em khiến xương khớp thiếu linh hoạt, cơ bắp co cứng, tạo điều kiện thuận lợi cho các cơn đau lưng sau sinh hình thành và phát triển.

Gây mê tủy sống khi sinh

Nếu người mẹ lựa chọn sinh mổ, bác sĩ sẽ tiêm thuốc tê vào tủy sống nhằm giúp họ mất đi toàn bộ cảm giác ở phần thân dưới. Cách làm này chỉ khiến thai phụ hơi nhói (không đau) trong giới hạn chịu đựng. Tuy nhiên, khi thuốc tê mất hết tác dụng, các cơn đau thắt lưng sẽ ập đến, làm chị em đau âm ỉ, đau nhẹ hoặc đau dữ dội và kéo dài.

Tâm lý áp lực, căng thẳng

Những cung bậc cảm xúc đa dạng khi người mẹ mang thai và mới sinh con, bao gồm: lo lắng, căng thẳng, áp lực, hồi hộp… dễ gây căng cơ, đau lưng. Thế nhưng, thông thường, sự gắng sức của cột sống tăng dần theo thời gian ở người phụ nữ mang thai chỉ tạo ra cảm giác nặng nề, đau mỏi và căng giãn vùng lưng và hiếm khi gây ra các cơn đau lưng cấp tính.

Loãng xương vi thể

Loãng xương vi thể (tình trạng thiếu hụt canxi ở các bè xương và không thể quan sát được thông qua phim X-quang thông thường) có thể làm xẹp vi thể tại các đốt sống trong suốt thai kỳ cũng như thời gian cho con bú.

Bên cạnh đó, khi mang thai, một số người mẹ lớn tuổi cũng đang bước vào giai đoạn thoái hóa đĩa đệm cột sống. Lúc này, sự biến đổi của hệ thống dây chằng có thể dẫn đến hiện tượng đau lưng sớm, chủ yếu là thời điểm cuối thay kỳ, ngay sau khi sinh và suốt quá trình chăm sóc em bé sơ sinh.

Quá trình viêm

Viêm là một dạng phản ứng phòng vệ của cơ thể, cảnh báo các vấn đề sức khỏe cần được quan tâm. Hiện tượng viêm khi mang thai có thể xuất phát từ sự lỏng lẻo của các dây chằng và khớp xương liên quan tới vùng xương chậu cũng như cột sống thắt lưng. 

Để hạn chế tối đa các tác động lên vùng đau, cơ thể có xu hướng tự bảo vệ bằng cách thay đổi tư thế hay co cứng dây chằng, khối cơ. Tuy nhiên, phản ứng này lại vô tình tạo nên một vòng luẩn quẩn khiến chị em đau nhức nhiều hơn, đặc biệt là thời điểm gần trước ngày sinh và giai đoạn hồi phục sau sinh.

Tình trạng đau lưng sau sinh do phản ứng viêm có thể biểu hiện trực tiếp hoặc gián tiếp lên các vị trí xung quanh cột sống như: khớp cùng chậu, khớp mặt bên, khớp cùng cụt… hay dây chằng liên gai, dây chằng thắt lưng chậu…

Bị đau lưng sau khi sinh có tự khỏi không?

Thông thường, các cơn đau lưng sau khi sinh sẽ giảm dần và biến mất sau một thời gian ngắn, chỉ khoảng 1 tuần. Tuy nhiên, một số chị em có thể bị triệu chứng phiền toái này làm phiền suốt nhiều tuần, nhiều tháng.

Khi gặp phải trường hợp này, bạn hãy chủ động đi thăm khám bác sĩ để được theo dõi cẩn thận và chăm sóc kịp thời. Nếu không đẩy lùi tình trạng này một cách dứt điểm, kịp thời, bệnh nhân rất dễ mắc phải các bệnh lý xương khớp mạn tính, từ đó chất lượng cuộc sống bị suy giảm rõ rệt. 

Hướng dẫn cách giảm đau lưng sau khi sinh

Chị em có thể “xử lý nhanh gọn” những cơn đau lưng sau sinh âm ỉ bằng cách massage, chườm nóng, tập thể dục, ngâm mình trong nước ấm, áp dụng mẹo dân gian… Trong trường hợp bị đau nhức lưng liên tục và dữ dội, bạn cần đi khám bác sĩ sản khoa để được điều trị kịp thời và đúng hướng.

Tập luyện để giảm đau

Các chuyên gia khuyến khích phụ nữ sau sinh thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng vừa giúp vận động cơ thể vừa hạn chế đau lưng vô cùng hiệu quả. Những tư thế yoga đơn giản (đặc biệt là động tác pilates) có thể cải thiện tình trạng đau mỏi của bạn một cách nhanh chóng, đồng thời tăng cường sức đề kháng. Bên cạnh đó, chị em nên đi bộ, ngồi thiền, hít thở… để kiểm soát và đẩy lùi vấn đề này.

Bài tập giãn lưng

• Nằm sấp trên thảm tập, duỗi thẳng hai chân, tay để gần vai, úp lòng bàn tay xuống sàn, cong khủy tay.
• Duỗi thẳng hai cánh tay để nâng thân trước lên trong khi vẫn ép hông sát mặt sàn.
• Ngước mặt lên trần nhà.
• Giữ nguyên tư thế trong vòng 5 giây.
• Lặp lại 30 lần.

Bài tập dựa lưng vào tường

• Đứng dựa lưng vào tường.
• Hai tay đặt lên đùi.
• Gập người một góc 45 độ.
• Thực hiện đều đặn mỗi ngày.

Bài tập duỗi lưng

• Nằm ngửa trên thảm tập.
• Hai tay chống xuống đất.
• Nhẹ nhàng nâng người lên, đảm bảo xương chậu và chân vẫn chạm đất.
• Hít thở sâu và nhịp nhàng.

Bài tập dành cho xương chậu

• Nằm ngửa trên thảm tập.
• Cong gối lên, lòng bàn chân áp sát mặt sàn.
• Ép chặt cơ bụng xuống sàn, nâng cao vùng xương chậu và giữ lưng chạm sàn.
• Giữ nguyên tư thế vài giây rồi thả lỏng.

Điều chỉnh tư thế cho con bú

Lúc bế con, người mẹ đừng xoay vặn cơ thể quá nhiều. Thay vào đó, chị em hãy giữ bé gần mình, gập đầu gối lại, sau đó nâng con lên với trọng lực dồn hết vào đôi chân. Khi cho bú, người mẹ nên ngồi thẳng lưng, đặt chân lên một chiếc gối mềm mại hoặc một chiếc ghế ngang tầm với và lót một chiếc gối nhỏ sau lưng. Theo các chuyên gia, chị em cần cho trẻ bú mẹ trong nhiều tư thế khác nhau. Nếu cơn đau lưng sau sinh đã lan sang cả vùng thân mình thì bạn có thể cho bé bú nằm.

Massage

Với cách làm này, người mẹ nên nằm nghiêng, rồi nhờ người thân vuốt nhẹ từ hông, dọc theo cột sống, đến phần cuối lưng, sau đó xoa bóp nhẹ nhàng. Sự tác động này sẽ góp phần làm tăng nguồn dự trữ máu, thúc đẩy quá trình vận chuyển dưỡng chất thiết yếu đến mọi tế bào của cơ thể. Ngoài ra, massage cũng hỗ trợ tăng cường hoạt động của các cơ quan trong cơ thể, đồng thời giảm nhanh những cơn đau mỏi sau sinh.

Chườm nóng

Bạn nhúng một chiếc khăn nhỏ vào nước ấm, đắp khăn trực tiếp lên cột sống lưng khoảng 30 phút để các bó cơ, mạch máu, dây chằng được thư giãn hoàn toàn. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ phát huy hiệu quả đối với trường hợp đau lưng nhẹ. Nếu các cơn đau mỏi đã lan rộng đến vùng đùi, mông, lưng, bắp chân, thậm chí bàn chân thì người đọc cần đi thăm khám bác sĩ ngay để được hỗ trợ đúng lúc, kịp thời. 

Ngâm mình trong nước nóng ấm

Nước ấm có vai trò tương tự một chất xúc tác giảm đau, giúp cơ thể thư giãn và đẩy mạnh sự lưu thông máu. Chị em nên ngâm mình trong nước ấm với muối tắm nhằm tăng cường công dụng loại bỏ tế bào chết và giảm nhanh đau mỏi.

Ngủ ngon, đúng tư thế

Khi được chăm sóc đúng cách, lưng của người mẹ sẽ hồi phục dễ dàng. Bạn nên lựa chọn một tấm nệm với bề mặt bằng phẳng, đàn hồi tốt, có khả năng nâng đỡ đường cong tự nhiên của cơ thể. Ngoài ra, hãy kê gối cao vừa đủ, nằm ngửa và duỗi thẳng chân thật thoải mái khi đi ngủ.

Uống nhiều nước và bổ sung đầy đủ dưỡng chất

Thói quen uống nhiều nước giúp đào thải độc tố, thanh lọc cơ thể, tăng cường sức khỏe và rút ngắn thời gian phục hồi của cơ thể người mẹ. Thêm vào đó, phụ nữ sau sinh cần đặc biệt quan tâm đến chế độ ăn uống hàng ngày. Bạn hãy chủ động dung nạp:

• Nhóm thực phẩm giàu kẽm và canxi như: sữa, nấm, đậu hũ, thịt bò, rau dền, cải ngọt, yến mạch, các loại hạt…
• Nhóm thực phẩm chứa nhiều chất sắt như: lựu, mật ong, bông cải xanh, tim heo, cật heo, lòng đỏ trứng gà, thịt bồ câu, ngũ cốc, các loại đậu…
• Nhóm thực phẩm giàu vitamin C và khoáng chất như: cam, táo, lê, bơ, nho, chuối…

Làm việc điều độ và nghỉ ngơi hợp lý

Thói quen làm việc nặng nhọc, quá sức, ít nghỉ ngơi, thư giãn có thể khiến chị em bị đau lưng sau sinh kéo dài. 

Áp dụng mẹo dân gian giảm đau lưng sau khi sinh

Các bài thuốc dân gian sau có nguồn gốc từ những loài thảo dược thiên nhiên an toàn, lành tính như đu đủ, lược vàng, đinh lăng. Bạn hãy thử thực hiện những chỉ dẫn dưới đây và theo dõi hiệu quả trước khi quyết định điều trị đau lưng sau sinh bằng phương pháp Tây y hoặc Đông y:

Đinh lăng

Với hàm lượng vitamin B, axit amin và khoáng chất dồi dào, rễ đinh lăng là vị thuốc quý, được mệnh danh là “nhân sâm của người nghèo” bởi giá cả phải chăng và nhiều công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe xương khớp. Theo quan niệm Đông y, rễ đinh lăng vị ngọt, tính mát, có khả năng giải độc, tăng cường lưu thông máu huyết và chữa trị đau lưng sau sinh rất hiệu nghiệm.

Cách 1

• Chuẩn bị 10g rễ đinh lăng khô.
• Sắc rễ đinh lăng với 1 lít nước.
• Chia thuốc thành 3 phần đều nhau, dùng hết trong ngày.

Cách 2

• Rửa sạch 500g rễ đinh lăng tươi, để ráo.
• Ngâm toàn bộ rễ đinh lăng với 5 lít rượu ngon trong vòng 1 tháng.
• Uống 1 ly rượu thuốc/ngày trước bữa trưa 30 phút.

Đu đủ

Với vị ngọt, tính hàn và mùi hơi hắc, đu đủ chứa hoạt chất papain giúp tiêu viêm, đả thông kinh mạch và điều trị nhiều vấn đề về xương khớp.

Cách 1

• Chuẩn bị 1 trái đu đủ xanh nhỏ.
• Rửa sạch đu đủ bằng nước muối pha loãng.
• Xắt mỏng đu đủ rồi hơ nóng.
• Bọc tất cả đu đủ trong một chiếc khăn mỏng.
• Chườm khăn lên các vị trí đau mỏi trên lưng.
• Áp dụng đều đặn 3 lần/tuần.

Cách 2

• Chuẩn bị 1 trái đu đủ xanh và lượng rượu trắng vừa đủ.
• Cắt phần đầu và loại bỏ hạt.
• Cho đu đủ vào nồi, sau đó đổ rượu trắng lên.
• Đem hai nguyên liệu đi hấp cách thủy.
• Dùng rượu thuốc này để massage vùng lưng đang đau.

Lược vàng

Theo Đông y, cây lược vàng tính mát, có công dụng chống viêm giảm đau và chữa bệnh xương khớp rất hiệu nghiệm. Phụ nữ bị đau lưng sau sinh thường ép lấy tinh chất nước cốt của lá lược vàng trộn với dầu ô liu để xoa bóp các vị trí đau mỏi. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể ngâm lá lược vàng đã cắt nhỏ với rượu trắng trong vòng 1 tháng, sau đó lấy rượu thuốc này xoa bóp lưng.

Sử dụng thuốc Tây y

Dùng thuốc Tây y là phương pháp thường được cân nhắc sau cùng sau khi các mẹo dân gian trên không phát huy công dụng. Đối với chứng đau lưng sau khi sinh, các bác sĩ sẽ kê đơn một số loại thuốc sau: paracetamol, acid acetylsalicylic (aspirin), Ibuprofen…

Điều trị theo Đông y

Các bài thuốc Đông y có nguồn gốc hoàn toàn từ những loại thảo dược tự nhiên như hương nhu tía, cây nắp ấm, sâm Ngọc Linh, bí kỳ nam, trư lũng thảo… vừa cung cấp nguồn dưỡng chất dồi dào vừa hỗ trợ đẩy lùi chứng đau lưng sau sinh vô cùng hiệu nghiệm. Bên cạnh việc sắc uống thuốc Đông y, độc giả cũng nên kết hợp các phương pháp chườm nóng, bấm huyệt, xoa bóp để tăng cường hiệu quả điều trị.

Nhìn chung, tình trạng đau lưng sau khi sinh tương đối dễ điều trị và không gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng, lâu dài đến sức khỏe tổng quát. Chị em hoàn toàn có thể áp dụng các phương pháp điều trị trên ngay tại nhà một cách nhanh chóng, dễ dàng. Tuy nhiên, nếu những cơn đau mỏi xuất hiện thường xuyên, dữ dội và khó kiểm soát thì bạn nên chủ động đi khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và theo dõi.