Bị Đau Họng Sổ Mũi: Nguyên nhân và hướng điều trị

Đau họng sổ mũi là triệu chứng khá phổ biến, có thể xảy ra ở cả trẻ nhỏ và người lớn. Mặc dù là tình trạng thường gặp nhưng nếu không khắc phục từ nguyên nhân, các triệu chứng này có thể tiến triển dai dẳng gây ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Bị đau họng sổ mũi là dấu hiệu của bệnh gì?

Đau họng sổ mũi là triệu chứng phổ biến ở đường hô hấp trên. Các triệu chứng này thường xảy ra khi cổ họng bị viêm, phù nề do dị ứng, nhiễm virus, vi khuẩn hoặc nấm. Hiện tượng viêm ở niêm mạc đường hô hấp trên còn kích thích bài tiết dịch hô hấp, dẫn đến triệu chứng ứ đờm ở cổ, sổ mũi và hắt hơi.

Phần lớn các trường hợp bị đau họng và sổ mũi đều có mức độ nhẹ và nhanh chóng thuyên giảm chỉ sau 7 – 10 ngày. Tuy nhiên ở một số ít trường hợp, tình trạng này có thể có mức độ nặng và bắt buộc phải can thiệp y tế do nhiễm liên cầu khuẩn (loại vi khuẩn thường gây viêm họng cấp, viêm xoang,…).

Theo thống kê, bị đau họng kèm sổ mũi thường là dấu hiệu của các bệnh lý sau:

1. Viêm mũi họng (cảm lạnh)

Viêm mũi họng (cảm lạnh/ cảm) là bệnh lý hô hấp trên thường gặp nhất, đặc biệt là ở giai đoạn thời tiết chuyển lạnh hoặc thay đổi đột ngột. Bệnh xảy ra do nhiễm virus (chủ yếu là nhóm rhinovirus), dẫn đến tình trạng viêm cấp tính ở hầu họng và niêm mạc mũi. Ngoài ra, cảm lạnh cũng có thể là hệ quả do tiếp xúc với không khí lạnh, hút thuốc lá, dị ứng phấn hoa,…

Triệu chứng đặc trưng của bệnh lý này là đau cổ họng kèm sổ mũi, hắt hơi, ngứa mũi, nghẹt mũi, ho khan, uể oải và mệt mỏi nhẹ. Cảm lạnh là bệnh lý lành tính, chủ yếu gây ra triệu chứng ở mũi – họng và có thể tự thuyên giảm sau 1 – 2 tuần.

2. Viêm họng cấp tính

Viêm họng cấp là tình trạng niêm mạc hầu họng bị viêm và phù nề đột ngột do dị ứng, nhiễm virus, nấm hoặc vi khuẩn. Mức độ triệu chứng của bệnh lý này phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể. Thông thường, viêm họng cấp do virus, dị ứng và nấm chỉ gây ngứa cổ họng, đau họng, sổ mũi, khàn tiếng, ho khan, ngứa mũi, sốt nhẹ, đau đầu,…

Nếu xảy ra do vi khuẩn (chủ yếu là liên cầu khuẩn), bạn có thể gặp phải một số triệu chứng nghiêm trọng hơn như sốt cao, cổ họng sưng nóng, sưng hạch cổ, rét run, ớn lạnh, đau nhức khớp, choáng đầu, mắt nhạy cảm với ánh sáng và mệt mỏi.

Thông thường, viêm họng cấp có thể thuyên giảm nhanh sau 1 – 2 tuần chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên đối với trường hợp xảy ra do vi khuẩn, phải tiến hành thăm khám và sử dụng kháng sinh theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu không điều trị kịp thời, vi khuẩn có thể lây lan rộng và gây ra một số biến chứng như sốt thấp khớp, viêm cầu thận, viêm màng não,…

3. Bệnh cảm cúm

Cảm cúm (cúm) có thể gây đau họng kèm sổ mũi. Bệnh lý này thường xảy ra khi niêm mạc hô hấp trên bị viêm, phù nề do nhiễm virus cúm A, B hoặc C. So với cảm lạnh, cảm cúm thường khởi phát triệu chứng đột ngột, phạm vi ảnh hưởng rộng và mức độ nghiêm trọng hơn.

Ngoài chảy nước mũi và đau cổ họng, bệnh lý này còn gây sốt cao, nhức mỏi cơ, rét run, ù tai, chóng mặt, mỏi mắt, ho, ớn lạnh, đau đầu, uể oải, mệt mỏi và hoạt động kém. Nếu chăm sóc và điều trị tốt, cảm cúm có thể thuyên giảm hoàn toàn chỉ sau 5 – 7 ngày.

4. Viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng xảy ra khi hít phải phấn hoa, khói thuốc lá, không khí lạnh, mạt bụi, lông chó mèo,… Bệnh lý này điển hình bởi triệu chứng sổ mũi, ngứa mũi, hắt hơi liên tục, chảy nước mắt, đỏ mắt, ngứa và đau cổ họng nhẹ.

Ngoài ra, viêm mũi dị ứng còn có thể đi kèm với một số biểu hiện ngoài da như phát ban, nổi mề đay, da ngứa ngáy, nổi sẩn. Bệnh lý này thường có mức độ nhẹ và có thể tự thuyên giảm khi thời tiết nóng ẩm trở lại. Tuy nhiên do có liên quan đến yếu tố cơ địa nên viêm mũi dị ứng thường tiến triển dai dẳng, tái phát nhiều lần gây ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và hiệu suất lao động.

5. Viêm xoang mũi

Ngoài ra, đau họng và sổ mũi cũng có thể là dấu hiệu của viêm xoang mũi. Bệnh lý này thường xảy ra do dị ứng, nhiễm virus, nấm hoặc vi khuẩn khiến mô xoang bị viêm, phù nề và làm gián đoạn quá trình lưu thông dịch tiết.

Quá trình dẫn lưu ở các mô xoang bị gián đoạn và ứ trệ có thể gây sổ mũi, ngứa mũi, cảm giác nặng ở vùng mũi, đau nhức trán, nghẹt mũi, ho, đau cổ họng,…

Ngoài những vấn đề sức khỏe thường gặp, chảy nước mũi và đau họng cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý hiếm gặp khác. Để được cung cấp thêm thông tin về vấn đề này, bạn có thể tìm gặp và trao đổi trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa Tai mũi họng.

Các biện pháp điều trị đau họng sổ mũi dứt điểm

Đau họng và sổ mũi là các triệu chứng thường gặp và có thể xảy ra ở mọi đối tượng. Mặc dù không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nhưng các triệu chứng này có thể gây ra nhiều phiền toái khi sinh hoạt, giảm hiệu suất học tập – làm việc và ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.

Bên cạnh đó ở một số trường hợp, đau họng và sổ mũi còn có thể xảy ra do nhiễm liên cầu khuẩn. Đối với trường hợp này, cần tiến hành điều trị sớm và dứt điểm để phòng ngừa rủi ro và biến chứng. Nếu chủ quan, bệnh có thể kéo dài và gây ra một số ảnh hưởng như tăng nguy cơ bị viêm amidan, viêm tai giữa, gây viêm nhiễm mãn tính, sốt thấp khớp, viêm màng não,…

Vì vậy khi xuất hiện những triệu chứng ở đường hô hấp trên, bạn nên chủ động thực hiện các biện pháp điều trị sau:

1. Thăm khám và sử dụng thuốc Tây

Trên thực tế, triệu chứng của các bệnh lý ở đường hô hấp trên thường giống nhau và không có tính điển hình cao. Nếu chỉ dựa vào biểu hiện lâm sàng, bạn có thể xác định nhầm bệnh lý và áp dụng phương pháp điều trị không phù hợp.

Chính vì vậy khi bị đau họng và sổ mũi, nên tìm gặp bác sĩ để được chẩn đoán và chỉ định các loại thuốc phù hợp. Tùy vào bệnh lý cụ thể, nguyên nhân gây bệnh và độ tuổi của từng trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu sử dụng một số loại thuốc sau:

• Thuốc kháng histamine H1: Thuốc kháng histamine H1 (Loratadin, Chlorpheniramin, Cetirizin,…) được sử dụng trong điều trị viêm mũi, viêm xoang và viêm họng do dị ứng. Nhóm thuốc này có khả năng ức chế histamine ở thụ thể H1 nhằm cải thiện các triệu chứng ở đường hô hấp và da như đau rát, ngứa cổ họng, sổ mũi, ho, nghẹt mũi, nổi mề đay, phát ban,…
• Nước muối sinh lý: Nước muối sinh lý có tác dụng làm ẩm, giảm ngứa, phù nề niêm mạc và hỗ trợ quá trình dẫn lưu dịch tiết hô hấp. Loại thuốc này được sử dụng ở dạng súc miệng hoặc dạng xịt mũi và được chỉ định hầu hết trong điều trị các bệnh lý ở đường hô hấp.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt: Trong trường hợp đau họng, sổ mũi kèm sốt cao, bác sĩ có thể chỉ định Paracetamol nhằm giảm đau và hạ sốt. Loại thuốc này tương đối an toàn, có thể sử dụng cho trẻ nhỏ và người cao tuổi.
• Thuốc xịt mũi có tác dụng co mạch: Các loại thuốc xịt mũi có tác dụng co mạch (Naphazolin, Xylometazolin) được sử dụng nhằm giảm nghẹt mũi và chảy nước mũi. Tuy nhiên nhóm thuốc này có khả năng gây ra nhiều tác dụng phụ, vì vậy bạn chỉ nên sử dụng khi có yêu cầu của bác sĩ.
• Thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh chỉ được sử dụng trong trường hợp nhiễm vi khuẩn. Nhóm thuốc này thường được chỉ định trong 7 – 10 ngày nhằm tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh và hạn chế tình trạng tái nhiễm. Tùy tiện dùng kháng sinh có thể khiến vi khuẩn kháng thuốc và gây ra nhiều rủi ro tiềm ẩn. Hơn nữa, sử dụng kháng sinh trong trường hợp nhiễm nấm hoặc virus thường không đem lại cải thiện lâm sàng hoặc thậm chí làm chủng vi khuẩn không nhạy cảm.

Lưu ý: Chỉ sử dụng thuốc khi đã tiến hành thăm khám và có chỉ định từ bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc khi chưa xác định được nguyên nhân gây sổ mũi và đau cổ họng.

2. Chữa đau họng sổ mũi tại nhà

Đối với trường hợp đau họng sổ mũi do dị ứng, nhiễm nấm hoặc virus có mức độ nhẹ, bạn có thể cải thiện bằng một số biện pháp tại nhà như:

• Xông mũi với gừng tươi và sả: Tinh dầu từ sả và gừng tươi có tác dụng ức chế vi khuẩn, nấm và virus trú ngụ ở niêm mạc hô hấp. Ngoài ra các thảo dược này còn có khả năng chống viêm, giảm phù nề niêm mạc mũi, hầu họng và các mô xoang. Bên cạnh đó hơi nước khi xông mũi còn giúp làm loãng dịch tiết hô hấp, từ đó giúp tăng lưu thông giữa các xoang và cải thiện tình trạng sổ mũi, nghẹt mũi, ứ đờm ở cổ họng,…
• Trà chanh mật ong: Uống 1 tách trà chanh mật ong ấm giúp làm dịu vùng cổ họng, giảm đau, viêm và phù nề. Bên cạnh đó, mật ong còn có khả năng kháng khuẩn và tiêu diệt virus, nấm men. Trong khi đó, chanh tươi cung cấp vitamin C cho cơ thể, hỗ trợ tăng cường miễn dịch và làm loãng dịch tiết hô hấp. Sử dụng trà chanh mật ong đều đặn có thể giảm đau họng, nghẹt mũi và một số triệu chứng đi kèm rõ rệt.
• Sử dụng tinh dầu tràm trà: Tinh dầu tràm trà có khả năng sát trùng, giảm viêm và phù nề niêm mạc hô hấp. Để cải thiện tình trạng sổ mũi và đau họng, bạn có thể xông mũi với tinh dầu tràm hoặc thêm tinh dầu vào nước tắm và máy làm ẩm không khí.

Ngoài ra, bạn cũng có thể áp dụng một số biện pháp giảm đau họng sổ mũi tại nhà khác như tắm nước ấm, dùng trà bạc hà, ngậm gừng tươi, xông thảo dược toàn thân, dùng tỏi ngâm mật ong,…

4. Chế độ chăm sóc khi bị đau họng sổ mũi

Ngoài các biện pháp cải thiện, bạn cũng cần xây dựng chế độ chăm sóc khoa học trong thời gian điều trị. Chăm sóc đúng cách giúp giảm nhẹ các triệu chứng hô hấp, cải thiện sức khỏe tổng thể và tăng tốc độ phục hồi.

Chế độ chăm sóc khoa học khi bị sổ mũi, đau họng:

• Nên chải răng 2 lần/ ngày và súc miệng với dung dịch kháng khuẩn để làm sạch dị nguyên, virus và vi khuẩn tồn đọng trong khoang miệng.
• Rửa mũi 1 – 2 lần/ ngày nhằm làm loãng dịch tiết hô hấp, cải thiện tình trạng nghẹt mũi, sổ mũi và ứ đờm ở cổ họng.
• Cố gắng uống nhiều nước, có thể bổ sung nước ép từ trái cây và rau xanh nhằm bù chất lỏng, cân bằng điện giải và hỗ trợ cải thiện chức năng miễn dịch. Bên cạnh đó, thói quen này còn giúp làm dịu cổ họng và thúc đẩy hoạt động dẫn lưu dịch tiết hô hấp.
• Trong thời gian điều trị, nên nghỉ ngơi tại nhà, giữ ấm cơ thể và ăn uống điều độ. Lối sống khoa học có thể cải thiện thể trạng, nâng cao sức đề kháng và hỗ trợ ức chế các tác nhân gây nhiễm trùng đường hô hấp.
• Tránh tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, lông chó mèo, hóa chất, khói thuốc lá,…
• Hạn chế la hét và giao tiếp quá mức trong thời gian bị đau họng và sổ mũi. Hoạt động này có thể làm tăng áp lực lên thanh quản gây khản giọng và mất tiếng.

Phòng ngừa đau họng sổ mũi bằng cách nào?

Mặc dù không gây đe dọa đến sức khỏe nhưng đau họng và sổ mũi tái phát nhiều lần ảnh hưởng không nhỏ đến giấc ngủ, hiệu suất học tập – làm việc và gây ra nhiều phiền toái trong cuộc sống. Do đó sau quá trình điều trị, bạn nên chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa như:

• Khi thời tiết thay đổi đột ngột, nên giữ ấm cơ thể, đeo khẩu trang khi ra ngoài và tránh sử dụng đồ uống lạnh.
• Không hút thuốc lá, uống rượu bia và tránh tiếp xúc với các chất gây dị ứng như lông thú nuôi, hóa chất, phấn hoa, mạt bụi, nấm mốc,…
• Hạn chế tiếp xúc với người mắc các bệnh hô hấp và nên hạn chế đến những nơi đông người khi đang có dịch bệnh.
• Giữ vệ sinh răng miệng và rửa tay với xà phòng thường xuyên, đặc biệt sau khi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với các vật dụng công cộng có khả năng nhiễm khuẩn.
• Nâng cao sức khỏe với chế độ dinh dưỡng khoa học, ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng và tập thể dục thường xuyên.

Đau họng sổ mũi là triệu chứng hô hấp thường gặp. Các triệu chứng này có thể thuyên giảm nhanh nếu được chăm sóc và điều trị đúng cách. Vì vậy nên chủ động thăm khám sớm để kiểm soát bệnh trong thời gian ngắn và dự phòng biến chứng.