Đau thần kinh tọa theo Đông y và các bài thuốc điều trị

Ngoài sử dụng thuốc Tây, nhiều người bệnh lựa chọn điều trị đau thần kinh tọa bằng Đông y vì có độ an toàn khá cao và lành tính. Thuốc Đông y không tập trung cải thiện triệu chứng mà chú trọng điều trị căn nguyên, thúc đẩy tuần hoàn máu và bồi bổ sức khỏe. Mặc dù có tác dụng chậm hơn tân dược nhưng phương pháp này được đánh giá cao vì cho hiệu quả lâu dài và ít bị phụ thuộc.

Quan niệm đau dây thần kinh tọa trong Đông y

Đau dây thần kinh tọa (đau dây thần kinh hông) là hội chứng thần kinh thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Hội chứng này đặc trưng bởi sự xuất hiện của cơn đau ở vùng thắt lưng chạy dọc xuống vùng mông, đùi và bắp chân theo đường đi của dây thần kinh hông to. Theo Tây y, đau thần kinh tọa có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau như thoát vị đĩa đệm, chấn thương, nhiễm khuẩn, lao động nặng,…

Đông y gọi chứng đau thần kinh tọa là tọa cốt phong, yêu thoái thống, yêu cước thống và tọa cốt thống. Khác với Tây y, Đông y cho rằng chứng bệnh này xảy ra do phong, hàn và thấp xâm nhập khiến khí huyết ứ trệ, kinh lạc bế tắc mà gây ra bệnh. Trước khi dùng thuốc, Đông y chia chứng bệnh này thành nhiều thể lâm sàng dựa trên triệu chứng và căn nguyên cụ thể.

Các bài thuốc Đông y điều trị đau dây thần kinh tọa không chỉ có tác dụng giảm đau mà còn hỗ trợ loại bỏ căn nguyên, thúc đẩy tuần hoàn máu và giải phóng ứ trệ. Hơn nữa, đa phần các bài thuốc này đều sử dụng thảo dược tự nhiên nên có độ an toàn cao, lành tính và phù hợp với nhiều đối tượng.

Với những ưu điểm trên, điều trị đau thần kinh tọa bằng Đông y được khá nhiều bệnh nhân lựa chọn. Tuy nhiên, phương pháp này có một số hạn chế nhất định như tác dụng chậm, hiệu quả hạn chế hơn so với thuốc Tây và phụ thuộc nhiều vào yếu tố cơ địa.

Vì vậy trước khi quyết định áp dụng, bệnh nhân cần cân nhắc giữa ưu điểm và hạn chế để lựa chọn được phương pháp phù hợp với tình trạng sức khỏe và diễn tiến của bệnh. Hoặc có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để được đánh giá tình trạng bệnh lý và tư vấn phương pháp phù hợp nhất.

Các bài thuốc Đông y điều trị chứng đau thần kinh tọa

Đông y chia chứng tọa cốt phong thành nhiều thể riêng biệt với biểu hiện lâm sàng và tính chất khác nhau. Vì vậy để điều trị bệnh dứt điểm, cần áp dụng bài thuốc có tác dụng tương ứng.

Dưới đây là một số bài thuốc Đông y điều trị đau thần kinh tọa được lưu truyền rộng rãi:

1. Bài thuốc Đông y trị đau thần kinh tọa thể phong hàn

Đau thần kinh tọa thể phong hàn là chứng bệnh xảy ra do trúng khí lạnh ở kinh lạc khiến vùng thắt lưng đau thắt, cơn đau lan xuống mông, mặt sau đùi và bắp chân. Người mắc thể bệnh này thường đi lại khó khăn, mạch phù, rêu lưỡi trắng, chân tay lạnh nhưng chưa xuất hiện biến chứng teo cơ. Đặc điểm của thể phong hàn là vận động khó khăn nhưng không có hiện tượng nóng và đỏ.

Để chữa chứng tọa cốt phong do phong hàn, cần dùng bài thuốc có tác dụng khu phong, tán hàn, hoạt huyết và hành khí.

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị tang ký sinh, uy linh tiên, độc hoạt, đan sâm, xuyên khung và ngưu tất mỗi thứ 12g, trần bì, tế tấn, quế chi và chỉ xác mỗi thứ 8g, phòng phong 8 – 10g. Đem sắc uống ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 2: Dùng thiên niên kiện, tất bát, ngưu tất và xuyên khung mỗi thứ 12g, trần bì, ngải cứu, chỉ xác và quế chi mỗi thứ 8g, cẩu tích 16g. Cho dược liệu vào ấm, sắc uống ngày 1 thang.

Bên cạnh các bài thuốc này, bệnh nhân có thể kết hợp với xoa bóp bấm huyệt để thúc đẩy tuần hoàn máu, giải phóng phong hàn ứ trệ ở kinh lạc, hỗ trợ giảm đau nhức và tăng cường chức năng vận động.

2. Thuốc Đông y chữa đau thần tọa do phong hàn thấp tý

Chứng đau thần kinh tọa do phong hàn thấp tý xảy ra do cả phong, hàn và thấp xâm nhập vào kinh lạc. Biểu hiện của chứng bệnh này là đau thắt lưng cùng lan xuống vùng hông và chân. Bệnh có tính chất dai dẳng, kéo dài, dễ tái phát và đi kèm với hiện tượng teo cơ.

Người mắc thể bệnh này còn gặp phải một số triệu chứng toàn thân như ăn uống kém, mất ngủ, khó ngủ, trầm nhược và mạch nhu hoãn. Đối với thể phong hàn thấp tý, cần dùng bài thuốc có tác dụng bổ can thận, trừ thấp, khu phong, tán hàn và bồi bổ khí huyết.

• Bài thuốc 1: Dùng khương hoạt, độc hoạt, khương truật, quế chi, phụ tử chế và đỗ trọng mỗi thứ 8g, sinh khương 4g, ý dĩ 16g, đại táo 12g và cam thảo 6g. Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 2: Dùng cẩu tích, thục địa, ngưu tất, tục đoạn, đảng sâm, hoài sơn, ý dĩ, tỳ giải, hà thủ ô và bạch truật mỗi thứ 12g, tang ký sinh 16g. Cho dược liệu vào ấm, sắc uống ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 3: Chuẩn bị cam thảo, đỗ trọng và phòng phong mỗi thứ 8g, tế tân và quế chi mỗi thứ 6g, đại táo, phục linh, độc hoạt, bạch thược, thục địa, đảng sâm, ngưu tất, đương quy và tang ký sinh mỗi thứ 12g. Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 4: Dùng đỗ trọng, thục địa, kỷ tử, phòng kỷ, thỏ ty tử và tục đoạn mỗi thứ 12g, thương truật, độc hoạt, khương hoạt, bổ cốt chỉ mỗi thứ 8g, cẩu tích và tang ký sinh mỗi thứ 16g. Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
• Bài thuốc 5: Chuẩn bị cam thảo, một dược, nhũ hương, hải phong đằng và xuyên khung mỗi thứ 4g, độc hoạt, đương quy, phòng phong, hoàng kỳ và tang chi mỗi thứ 8g, khương hoạt 12g. Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

3. Bài thuốc chữa đau thần kinh tọa thể thấp nhiệt

Đau thần kinh tọa thể thấp nhiệt (do nhiễm trùng) đặc trưng bởi triệu chứng đau buốt ở vùng thắt lưng và vùng đùi, người sốt nhẹ, mệt mỏi, nước tiểu vàng và vùng da thắt lưng có xu hướng nóng rát và sưng đỏ.

Người mắc chứng tọa cốt phong thể thấp nhiệt có chất lưỡi đỏ tươi, đóng rêu vàng và mạch hoạt sác. Với thể bệnh này, cần dùng bài thuốc có tác dụng sơ phong, thông lạc, trừ thấp, thanh nhiệt và giải độc.

• Chuẩn bị: Thạch cao 30g, nhẫn đông đằng, đan bì, xích thược và uy linh tiên mỗi thứ 8g, tang chi, tri mẫu và phòng kỷ mỗi thứ 10g, hoàng há, liên kiều và quế chi mỗi thứ 6g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

4. Chữa đau thần kinh tọa thể hàn thấp bằng thuốc Đông y

Đau thần kinh tọa thể hàn thấp đặc trưng bởi triệu chứng đau nhiều về đêm, cơn đau khởi phát ở vùng ngang thắt lưng và có xu hướng chạy dọc xuống mông. Cơn đau đi kèm với cảm giác tê bì, khó khăn khi vận động và chân tay lạnh. Các triệu chứng của thể hàn thấp thường nghiêm trọng hơn khi thời tiết chuyển lạnh và mưa nhiều.

Với đau thần kinh tọa thể hàn thấp, cần dùng bài thuốc có tác dụng thông kinh hoạt lạc, khu phong tán hàn, giảm đau trừ thấp và bồi bổ thần kinh.

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị cốt chỉ, tần giao, quế chi và thiên niên kiên mỗi thứ 10g, tục đoạn, cốt toái bổ, ngưu tất mỗi thứ 12g, thổ phục linh 20g và ngải diệp 16g. Sắc uống, sắc 3 lần uống 3 lần. Dùng đều đặn ngày 1 thang cho đến khi triệu chứng thuyên giảm.
• Bài thuốc 2: Dùng tang ký sinh, kinh giới, thạch xương bồ và ngải diệp (khô) mỗi thứ 16g, nam tục đoạn và cây trinh nữ mỗi thứ 20g, rễ cúc tần, cẩu tích mỗi thứ 12g, đỗ trọng, chích thảo, quế và thiên niên kiện mỗi thứ 10g, đậu đen (sao thơm) 24g. Sắc uống ngày 1 thang, sắc 3 lần uống 3 lần.

5. Thuốc Đông y trị đau thần kinh tọa thể huyết ứ

Đau thần kinh tọa thể huyết ứ xảy ra do thói quen ít vận động, lao động nặng hoặc sai tư thế lâu ngày khiến huyết bị ứ trệ và gây bế tắc kinh lạc. Thể bệnh này đặc trưng bởi triệu chứng đau từ vùng lưng lan xuống mông, cơn đau tăng lên khi đi đứng và cử động – đặc biệt là khi voặn người hoặc cúi gập người đột ngột.

Người bị đau thần kinh tọa thể huyết ứ thường cử động khó khăn và có cảm giác đau buốt sâu trong xương. Vùng da bên ngoài không bị viêm đỏ và sưng nóng như thể thấp nhiệt. Tuy nhiên nếu không chữa kịp thời, tọa cột phong thể huyết ứ có thể gây teo cơ và giảm khả năng vận động.

Để giải thể bệnh này, cần dùng bài thuốc có tác dụng hóa ứ, chỉ thống, thông khí an thần, bồi bổ can thận và trừ phong hoạt huyết.

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị ích mẫu, đan sâm, kê huyết đằng mỗi thứ 20g, rễ bưởi bung 16g, hương phụ (chế) và tang chi mỗi thứ 12g, trần bì, thổ phục linh, khởi tử, tần giao và đỗ trọng mỗi thứ 10g. Sắc uống ngày dùng 1 thang, sắc 3 lần uống 3 lần.
• Bài thuốc 2: Dùng củ đinh lăng (sao thơm), đan sâm, thạch xương bồ, ngũ gia bì, hắc táo nhân mỗi thứ 16g, quế chi, trần bì, bạch linh và phòng phong mỗi thứ 10g, kinh giới, chích thảo và cẩu tích mỗi thứ 12g, ngải diệp, trinh nữ và nam tục đoạn mỗi thứ 20g. Sắc uống ngày 1 thang, sắc 3 lần uống 3 lần.

6. Bài thuốc chữa đau thần kinh tọa thể phong thấp

Chứng tọa cốt phong thể phong thấp đặc trưng bởi cơn đau xuất hiện ở thắt lưng chạy dọc xuống đùi và mông theo đường di chuyển của rễ thần kinh. Cơn đau do thể bệnh này có xu hướng kéo dài, tiến triển mãn tính và dẫn đến teo cơ, giảm khả năng vận động.

Thể phong thấp còn gây ra một số biểu hiện toàn thân như ăn ngủ kém, cơ thể suy nhược và mệt mỏi. Chứng bệnh này có đặc tính dễ tái phát, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lao động và chất lượng cuộc sống. Đông y dùng các bài thuốc có tác dụng thông kinh hoạt lạc, trừ phong và dưỡng huyết để chữa chứng tọa cốt phong thể phong thấp.

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị tang ký sinh, kinh giới mỗi thứ 16g, rễ cúc tần, độc hoạt, tế tân, hà thủ ô (chế), rễ cỏ xước, thục địa, hoàng kỳ và đương quy mỗi thứ 12g, tần giao và xuyên khung mỗi thứ 10g. Ngày dùng 1 thang, sắc 3 lần uống 3 lần.
• Bài thuốc 2: Dùng cẩu tích, đương quy, bạch thược, chích cam thảo và thục địa mỗi thứ 12g, quế chi, xuyên khung, rễ lá lốt, thiên niên kiện và phòng phong mỗi thứ 10g, nam tục đoạn và trinh nữ mỗi thứ 20g, rễ bưởi bung, kinh giới và rễ cúc tần mỗi thứ 16g. Sắc 3 lần, uống 3 lần, ngày dùng 1 thang.

Lưu ý khi điều trị đau thần kinh tọa bằng Đông y

Các bài thuốc Đông y điều trị đau thần kinh tọa có tác dụng giảm đau nhức, tê bì, cải thiện khả năng vận động và nâng cao sức khỏe tổng thể. Hơn nữa, đa phần thuốc Đông y đều có nguồn gốc từ thảo dược thiên nhiên nên độ an toàn khá cao, lành tính và phù hợp với nhiều đối tượng – kể cả người có bệnh lý nền.

Tuy nhiên để đảm bảo hiệu quả của phương pháp và hạn chế rủi ro phát sinh, người bệnh cần chú ý một số vấn đề sau:

• Điều trị đau thần kinh tọa theo Đông y có hiệu quả hạn chế và tác dụng chậm hơn so với sử dụng thuốc Tây. Vì vậy nếu cơn đau có mức độ nặng hoặc đi kèm với các triệu chứng nghiêm trọng, bệnh nhân nên dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Để được tư vấn bài thuốc và gia giảm dược liệu phù hợp, bệnh nhân cần tìm gặp thầy thuốc để được bắt mạch và chẩn đoán bệnh. Tuy nhiên, cần lựa chọn cơ sở y tế thăm khám uy tín và đáng tin cậy.
• Hiệu quả của các bài thuốc Đông y phụ thuộc phần lớn vào cơ địa. Nếu không nhận thấy cải thiện sau 1 liệu trình, nên cân nhắc đổi phương pháp để tránh làm gián đoạn và trì hoãn quá trình điều trị.
• Thuốc Đông y có thể gây ra tác dụng phụ nếu lạm dụng quá mức. Do đó, nên tuân thủ liều lượng và thời gian sử dụng được bác sĩ chỉ định.
• Tuyệt đối không tự ý kết hợp bài thuốc Đông y và thuốc Tây khi chưa tham vấn y khoa. Thực tế, các loại thuốc này có thể tương tác và gây ra nhiều tác dụng không mong muốn. Vì vậy trước khi sử dụng phối hợp, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn chuyên môn.
• Bên cạnh các bài thuốc Đông y, bệnh nhân nên kết hợp với xoa bóp bấm huyệt và châm cứu để tăng tác dụng giảm đau nhức, thúc đẩy tuần hoàn máu và giải phóng ứ trệ ở kinh lạc.
• Để hỗ trợ quá trình điều trị, nên giữ ấm cơ thể, tránh ngồi hoặc đứng quá lâu. Đồng thời nên dành thời gian tập thể dục, đi lại nhẹ nhàng và bổ sung dưỡng chất cần thiết cho cơ thể qua chế độ dinh dưỡng khoa học.

Bài viết đã tổng hợp một số bài thuốc Đông y điều trị đau thần kinh tọa được lưu truyền và áp dụng phổ biến. Tuy nhiên, bệnh nhân nên đến gặp thầy thuốc để được bắt mạch, xác định thể bệnh và tư vấn bài thuốc phù hợp. Bên cạnh đó, cần kết hợp với chế độ sinh hoạt và ăn uống khoa học để tác động toàn diện đến tiến triển của bệnh.