Phác đồ điều trị bệnh zona thần kinh

Phác đồ điều trị bệnh zona thần kinh nhằm mục đích giảm đau, điều trị tổn thương và ngăn ngừa biến chứng. Nắm rõ phác đồ điều trị bệnh này sẽ giúp việc điều trị trở nên dễ dàng và hiệu quả. Đồng thời, bệnh nhân cũng sẽ biết cách phòng ngừa bệnh cho bản thân. 

I/ Tìm hiểu phác đồ điều trị bệnh zona thần kinh

Zona thần kinh hay Herpes zoster là bệnh nhiễm trùng da do sự tái hoạt động của virus Varicella zoster (VZV) gây ra. Các triệu chứng thường gặp là nổi mụn nước, ban đỏ. Trong đó, các bọng nước tập trung lại thành đám hoặc thành chùm, dọc theo các đường phân bổ của dây thần kinh ngoại biên.

Tùy vào triệu chứng lâm sàng, vị trí mắc bệnh mà phác đồ điều trị bệnh zona thần kinh cũng khác nhau. Nhưng để chữa bệnh hiệu quả, trước tiên cần phải được chẩn đoán đúng về mức độ nghiêm trọng của bệnh lý.

Chẩn đoán bệnh

Bệnh zona thần kinh được chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng. Cụ thể:

*) Tiền triệu: Triệu chứng đầu tiên mà người bệnh dễ nhận thấy là có cảm giác bỏng, nóng rát, châm chích, đau, tê, các triệu chứng có thể nặng lên về đêm. Một số trường hợp có thể bị dị cảm một vùng hoặc nhiều dây thần kinh, chi phối từ khoảng 1 – 5 ngày.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể bị đau đầu, sợ ánh sáng hoặc có cảm giác khó chịu. Thời kỳ tiền triệu còn được gọi là thời kỳ virus lan truyền dọc dây thần kinh.

*) Khởi phát: Nửa ngày hoặc một ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng tiền triệu, da bị nổi mảng đỏ, nề nhẹ, có gờ cao hơn bề mặt da, đường kính khoảng vài cm. Chúng sắp xếp theo đường phân bố của dây thần kinh, dần dần sẽ nối với nhau thành vệt hoặc dải dài.

*) Toàn phát: Vài ngày sau khi khởi phát, trên những mảng đỏ ở da xuất hiện mụn nước, bọng nước. Chúng sẽ mọc tập trung thành đám giống như chùm nho. Ban đầu, các mụn nước này có dịch trong, căng, sau đó hóa đục hoặc hóa thành mủ, dần dần vỡ ra rồi đóng vảy. Từ khi phát tổn thương cho đến khi sẹo lành có thể kéo dài khoảng 2 – 4 tuần.

Đối với trẻ nhỏ thường sẽ chỉ tổn thương ít và bệnh mau lành. Nhưng những người cao tuổi thường bị tổn thương nhiều và trên diện rộng, các bọng nước và mụn nước có khả năng bị xuất huyết, hoại tử da , nhiễm khuẩn. Sau khi lành, chúng sẽ thành sẹo xấu và kéo dài.

Vị trí xuất hiện

Bệnh zona thần kinh thường chỉ xuất hiện một bên, các triệu chứng không vượt quá đường giữa cơ thể dọc theo đường phân bó của dây thần kinh ngoại biên. Rất ít trường hợp bị cả 2 bên hoặc lan tỏa, hạch bạch huyết ở gần vị trí bị bệnh thường sưng to.

Các triệu chứng cơ năng: Cơn đau do zona thần kinh gây ra thường xuất hiện sớm, có khi còn xuất hiện trước các tổn thương ngoài da. Những cơn đau này sẽ luôn thay đổi trong suốt quá trình diễn tiến của bệnh. Ở những người khác nhau hoặc vào từng thời điểm khác nhau, mức độ của các cơn đau cũng khác nhau. Nếu nhẹ thì chỉ có cảm giác bỏng rát, âm ỉ tại chỗ, nhưng nếu nặng cơn đau sẽ giống như bị kim châm, giật từng cơn.

Thông thường, người trẻ tuổi hoặc trẻ nhỏ, cơn đau thường ít. Nhưng với người nhiều tuổi, cơn đau sẽ xuất hiện từng cơn, kéo dài, hoặc ngay cả khi đã chữa lành vết thương thì cơn đau vẫn còn. Ngoài những triệu chứng lâm sàng như trên, bệnh nhân có thể mắc phải các rối loạn khác như: Vận mạch, rối loạn bài tiết mồ hôi, phản xạ dựng lông.

Chẩn đoán cận lâm sàng

Trong một số trường hợp, để loại trừ khả năng mắc các bệnh lý khác, người bệnh có thể được chỉ định chẩn đoán cận lâm sàng. Gồm có:

• PCR với các bệnh phẩm trong dịch và mô
• Chẩn đoán tế bào Tzanck: Nếu mắc bệnh zona thần kinh, khi chẩn đoán sẽ thấy các tế bào đa nhân khổng lồ hoặc các tế bào gai lệch hình.
• Xét nghiệm HIV
• Nuôi cấy virus

II/ Phác đồ điều trị zona thần kinh

1. Mục tiêu

Các biện pháp điều trị bệnh zona thần kinh nhằm mục đích giảm đau, làm các tổn thương mau lành và ngăn ngừa biến chứng.

2. Điều trị cụ thể

*) Phác đồ điều trị bệnh zona thần kinh không biến chứng và ở người có hệ miễn dịch bình thường:

– Điều trị tại chỗ: Dùng thuốc bôi tại chỗ như dung dịch màu milian, hồ nước, mỡ acyclovir, trường hợp bị nhiễm khuẩn thì cần bôi mỡ kháng sinh.

– Điều trị toàn thân:

Các loại thuốc được dùng gồm có:

• Uống acyclovir: Đây là thuốc kháng virus có tác dụng làm vết thương mau lành, làm giảm tổn thương mới đồng thời giảm đau sau zona. Để mang lại tác dụng tốt nhất, nên sử dụng trong vòng 72 giờ đầu sau khi bệnh khởi phát. Liều dùng là 800mg, mỗi ngày uống 5 lần trong 7 – 10 ngày.
• Famciclovir : Cứ 8 giờ uống 500mg. Mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 7 ngày.
• Valacyclovir: Cứ 8 tiếng uống 1000mg, mỗi ngày 3 lần. Thời gian điều trị là 7 ngày.
• Ngoài ra, có thể sử dụng thêm kháng sinh có tác dụng giảm đau, chống bội nhiễm, kháng viêm, an thần, hoặc nhóm sinh tố B liều cao.
• Với trường hợp đau dai dẳng: Dùng kem chứa lidocain và prilocain, lidocain gel, kem capsaicin, thuốc chống trầm cảm ba vòng, phong bế thần kinh và tập vật lý trị liệu kết hợp.
• Các loại thuốc corticoid: Giúp giảm đau khi bệnh đang ở giai đoạn cấp tính, đồng thời có thể giảm đau sau zona.

*) Phác đồ điều trị bệnh zona thần kinh khi bị suy giảm miễn dịch hoặc tổn thương lan rộng:

• Dùng acyclovir để tiêm tĩnh mạch với liều lượng 30mg/kg/ngày. Chia thuốc thành 3 lần tiêm và điều trị trong 7 ngày cho đến khi thây các tổn thương đóng vảy hết.
• Nếu bị tổn thương vùng mắt: Bệnh nhân cần kết hợp khám cả chuyên khoa mắt, chữa trị acyclovir bằng đường tĩnh mạch.

*) Phác đồ điều trị đau sau zona:

Bệnh zona thần kinh dù đã được chữa trị khỏi thì các cơn đau vẫn có thể xuất hiện. Cơn đau kéo dài dai dẳng khoảng 1 tháng, 3 tháng hoặc có khi cả năm. Biểu hiện của tình trạng này là cảm giác rát bỏng, đau âm ỉ, đau nhói như dao đâm ngay tại vị trí bị bệnh đã lành vết thương. Mặc dù ai cũng có thể mắc di chứng này, nhưng những người già, suy giảm hệ miễn dịch, bị bệnh ung thư sẽ có nguy cơ cao hơn.

Xảy ra tình trạng này là do virus gây bệnh thủy đậu Varicella zoster gây viêm, xơ hóa, hoại tử các đầu mút thần kinh. Nhiều trường hợp có thể kèm theo tình trạng đau khớp, đau cơ, làm ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống .

Trong trường hợp này, phác đồ điều trị bệnh zona thần kinh và biện pháp dự phòng sẽ như sau:

• Dùng các loại thuốc kháng virus sớm, tốt nhất là trong vòng 72 giờ đầu sau khi bệnh khởi phát.
• Uống Amitripylin viên 25mg với liều lượng là 25 – 75mg mỗi ngày. Tuy nhiên, loại thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như: Ngủ gà, khô miệng, lú lẫn, bí tiểu, táo bón, tăng cân. Để hạn chế nguy cơ gặp phải các vấn đề trên, nên tăng liều một cách từ từ.
• Thuốc Carbamazepin dạng viên nén 200mg uống với liều lượng là 400 – 1.200mg/ngày. Những tác dụng phụ có thể gặp phải gồm có: Chóng mặt, buồn nôn khi mới dùng. Để tránh gặp phải các vấn đề trên, nên tăng dần liều lượng sử dụng.
• Thuốc Gabapentin dạng viên 300mg dùng với liều lượng 900 – 2000mg/ngày. Những tác dụng phụ mà người bệnh có thể mắc phải gồm có: Chóng mặt, buồn nôn, ngủ gà, nhức đầu. đi loạng choạng, run. Bệnh nhân nên tăng liều từ từ để hạn chế mắc tác dụng phụ.
• Uống thuốc Pregabalin với liều lượng từ 150mg-300mg mỗi ngày.
• Hoặc có thể sử dụng các loại kem chứa thành phần lidocain và prilocain  lên trên vùng da bị tổn thương. Mỗi ngày dùng khoảng 3 – 4 lần để mang đến tác dụng chữa trị tốt nhất.

Vì tùy thuộc vào mức độ bệnh lý mà các biện pháp điều trị cũng có sự khác biệt. Do đó, người bệnh không nên tự ý mua thuốc về để điều trị. Hãy tuân thủ đúng theo sự chỉ định của bác sĩ để bảo đảm an toàn.

III/ Hướng dẫn chăm sóc đúng cách khi bị zona thần kinh

Bên cạnh áp dụng phác đồ điều trị zona thần kinh, chăm sóc đúng cách sẽ giúp bệnh mau được chữa lành hơn. Đồng thời có thể hạn chế được nguy cơ gặp biến chứng. Dưới đây là một số biện pháp nên áp dụng:

• Vùng da bị tổn thương cần được vệ sinh sạch sẽ thường xuyên, giữ cho chúng khô ráo, thông thoáng.
• Bệnh có thể gây ra các cơn ngứa dữ dội, nhưng không nên lấy tay để gãi ngứa hoặc làm vỡ các mụn nước. Vì điều này có thể làm tăng nguy cơ bị bội nhiễm cho bản thân.
• Căng thẳng, mệt mỏi là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến virus tái hoạt động. Do đó, cố gắng giữ cho cơ thể luôn ở trạng thái vui vẻ, thảnh thơi để hạn chế nguy cơ mắc bệnh.
• Để giảm các cơn ngứa và đau rát, bệnh nhân có thể tắm nước mát hoặc chườm đá lên vùng da bị tổn thương.
• Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ khi muốn sử dụng kem bôi hoặc khi muốn dùng các biện pháp điều trị từ dân gian.
• Châm cứu hoặc áp dụng các liệu pháp chữa trị bổ sung cũng là những cách có thể giảm đau ngay cả trong và sau khi bị zona. Nhưng để tránh gặp phải những vấn đề nguy hiểm, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi điều trị.

Trên đây là thông tin cần biết về phác đồ điều trị bệnh zona và một số điều cần lưu ý. Zona thần kinh có thể để lại nhiều di chứng, ngay cả khi bệnh đã được chữa khỏi. Do đó, cách tốt nhất là nên đi tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu khi chưa mắc bệnh, nhất là đối với trẻ nhỏ.