Trầm cảm khi mang thai: Dấu hiệu và cách điều trị an toàn

Trầm cảm khi mang thai là nỗi lo lắng chung của nhiều thai phụ. Bệnh lý này không chỉ ảnh hưởng lớn đến tinh thần người mẹ mà còn tác động tiêu cực tới sức khỏe em bé. Vậy trầm cảm khi mang thai có nguy hiểm không? Làm thế nào để điều trị và phòng ngừa? Mời bạn cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Trầm cảm khi mang thai là bệnh gì?

Trầm cảm là tình trạng y tế đặc biệt liên quan đến cơ thể và tâm trí. Căn bệnh này có thể dẫn đến hàng loạt hậu quả khó lường về mặt thể chất lẫn tinh thần. Một thống kê cho thấy, ít nhất 10% chị em phụ nữ mắc chứng trầm cảm khi mang thai.

Trầm cảm khi mang thai là một dạng rối loạn tâm lý, gây thay đổi cảm xúc, suy nghĩ và hành động của phái đẹp trong suốt thai kỳ. Bệnh lý khiến bà bầu mệt mỏi, buồn bã, chán nản, tuyệt vọng và cảm thấy vô dụng. Các triệu chứng điển hình của chứng trầm cảm khi mang thai thường biểu hiện cụ thể, rõ ràng trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng lớn đến tâm lý, sức khỏe cũng như các mối quan hệ xã hội của bệnh nhân.

Tuy bệnh trầm cảm khi mang thai có thể được điều trị dứt điểm nhưng việc xác định và gọi tên hội chứng này chưa bao giờ đơn giản, dễ dàng. Nhiều mẹ bầu cố tình che giấu hoặc chưa thể nhận biết ngay từ đầu. Vì vậy, khi được phát hiện, bệnh tình đã tiến triển trầm trọng và kéo theo nhiều hậu quả đáng tiếc.

Triệu chứng của bệnh trầm cảm khi mang thai

Nhìn chung, biểu hiện của bệnh lý có nhiều nét tương đồng với chứng trầm cảm ở một số đối tượng khác. Theo các chuyên gia, dấu hiệu nhận biết điển hình của tình trạng này bao gồm:

• Cảm thấy chán nản, mệt mỏi, vô định, thất vọng, trống rỗng
• Lo âu, bối rối, dễ cáu kỉnh
• Suy giảm hoặc mất đi hứng thú với thế giới xung quanh
• Sút cân hoặc tăng cân trên 5% cân nặng trong vòng 1 tháng
• Trở nên chậm chạp hoặc tăng động
• Khó thở, đổ mồ hôi, choáng váng, tim đập nhanh, ngất xỉu, cảm giác như bản thân đang bị suy tim hoặc có ai đó sắp tấn công mình
• Suy nghĩ không sáng suốt, phán đoán kém linh hoạt
• Thay đổi cách cư xử
• Hay quên, suy giảm trí nhớ, khó tập trung đưa ra quyết định, dẫn đến thiếu quyết đoán
• Khó ngủ, mất ngủ, chán ăn
• Dễ mất năng lượng, cảm thấy yếu đuối, bất lực
• Tự ti, mặc cảm, cảm thấy tội lỗi
• Dễ xúc động, khóc nhiều
• Có xu hướng sử dụng rượu bia, ma túy
• Xuất hiện ý nghĩ/hành vi tự sát

Ngay khi phát hiện các triệu chứng bất thường trên, thai phụ cần chủ động thăm khám tâm lý để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh trầm cảm khi mang thai

Các chuyên gia cho biết, có nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan có thể trực tiếp dẫn đến hội chứng này, bao gồm:

Di truyền

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng yếu tố di truyền là một trong những tác nhân hàng đầu gây ra bệnh trầm cảm khi mang thai. Những thai phụ có người thân từng bị trầm cảm sau sinh rất dễ mắc phải hội chứng này. Do đó, trước khi mang thai, chị em cần tìm hiểu cặn kẽ về hồ sơ di truyền của gia đình mình để chuẩn bị tâm lý kỹ lưỡng.

Thay đổi hormon

Trong suốt thai kỳ, sự thay đổi lượng nội tiết tố estrogen bên trong cơ thể sẽ kéo theo sự thay đổi về mặt tâm lý và cảm xúc. Lúc này, chị em bắt đầu nhạy cảm hơn với những vấn đề/sự kiện xung quanh cũng như dễ dàng nảy sinh suy nghĩ tiêu cực, khó lòng giải tỏa.

Bên cạnh đó, sự thay đổi hormon cũng gây rối loạn tuyến giáp. Đây chính là lý do vì sao thai phụ dễ dàng mắc chứng trầm cảm trong giai đoạn quan trọng này.

Gặp khó khăn trong các mối quan hệ

Trong thời gian mang thai, nếu không nhận được sự quan tâm, chăm sóc, yêu thương, ủng hộ từ những người thân thương (nhất là bạn trai, người chồng), các bà bầu có xu hướng tự ti, mặc cảm, chán ghét bản thân, cảm thấy tội lỗi, bế tắc, thậm chí nảy sinh ý định làm tổn thương chính mình.

Quá lo lắng cho thai nhi

Nếu thai nhi phát triển không khỏe mạnh, bình thường (động thai, dị tật, chậm phát triển…), người mẹ dễ rơi vào tình trạng căng thẳng liên tục, lo âu quá mức, thậm chí trầm cảm.

Vì quá yêu thương đứa con sắp chào đời, trong đầu bà bầu nảy sinh nhiều suy nghĩ tiêu cực, bế tắc. Điều này vô tình tạo ra nhiều tổn thương tâm lý và trí não. Do đó, đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến bệnh trầm cảm trong giai đoạn mang thai.

Ngoài ra, các thai phụ từng đối mặt với một số biến cố trước đó (sảy thai, vô sinh) cũng thường sợ hãi, lo âu quá mức về sự an toàn của em bé. Theo thời gian, tình trạng bất ổn này sẽ hình thành nhiều rối loạn tinh thần, trong đó có trầm cảm.

Chưa chuẩn bị tâm lý làm mẹ

Những phụ nữ kết hôn khi còn quá trẻ hoặc có thai ngoài ý muốn rất dễ bị trầm cảm trong thai kỳ. Bởi lúc này, họ chưa kịp chuẩn bị tâm lý hoặc chưa đủ chín chắn để đảm đương vẹn toàn thiên chức thiêng liêng của người mẹ. Theo một số nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ, nguy cơ mắc chứng trầm cảm khi mang thai ở phụ nữ kết hôn trong độ tuổi vị thành niên cao hơn hẳn so với những người phụ nữ kết hôn khi đã trưởng thành.

Bên cạnh đó, nếu mang thai khi chưa chuẩn bị kỹ lưỡng, chị em thường vướng vào nhiều phiền toái và rắc rối trong cuộc sống như: tài chính, công việc, gia đình, các mối quan hệ… Trạng thái căng thẳng, lo lắng kéo dài trong suốt thai kỳ rất dễ dẫn đến căn bệnh trầm cảm.

Tài chính eo hẹp

Đây chính là một trong những nguyên nhân gây trầm cảm khi mang thai phổ biến nhất. Vì không thể đảm bảo kinh tế vững chắc, người mẹ luôn bị ám ảnh bởi cảm giác buồn bã, bất lực, lo lắng, thất vọng khi không thể chăm lo đầy đủ cho đứa trẻ sắp sinh. Họ thường xuyên lo sợ con mình phải sống khổ sở, khó khăn, chật vật trong tương lai.

Từng bị lạm dụng hoặc có vấn đề tâm lý trước đây

Những chị em từng bị gia đình ruồng rẫy, bỏ rơi hoặc từng bị lạm dụng tình dục trong quá khứ rất nhạy cảm và dễ tổn thương. Khi mang thai, những bất ổn trước đây kết hợp với sự thay đổi đáng kể về mặt tâm sinh lý có thể khiến mẹ bầu cảm thấy khổ sở, bế tắc, tuyệt vọng và không còn đường lui.

Bệnh trầm cảm khi mang thai có nguy hiểm không?

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, căn bệnh này có thể ảnh hưởng trực tiếp tới em bé, dẫn đến biến chứng sảy thai, thai chết lưu, sinh non, thai nhi phát triển không bình thường, thậm chí sau khi sinh ra, trẻ có thể bị nhẹ cân, trầm cảm, tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ.

Không chỉ dừng lại ở đó, bệnh lý này cũng thường kéo theo chứng trầm cảm sau sinh. Kết quả thống kê cho thấy, khoảng 50% trường hợp trầm cảm khi mang thai sẽ phát triển thành trầm cảm sau sinh.

Phương pháp điều trị

Quá trình chữa bệnh trầm cảm khi mang thai cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ thuộc chuyên ngành sản khoa, nội khoa, tâm thần.

Lúc này, thai phụ sẽ được tư vấn chi tiết về mọi hậu quả của căn bệnh trầm cảm đối với bản thân và thai nhi, từ đó tìm ra phương pháp điều trị an toàn, phù hợp. Thông thường, bà bầu được khuyến cáo sử dụng thuốc chống trầm cảm theo đúng chỉ định, điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống, cũng như cai thuốc lá, rượu bia nghiêm túc.

Điều trị nội khoa

Những loại thuốc chống trầm cảm phổ biến và an toàn với phụ nữ mang thai bao gồm:

• Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin, norepinephrine như: venlafaxin, duloxetin…
• Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin như: citalopram, fluvoxamin, fluoxetin, sertralin…
• Nhóm thuốc chống trầm cảm 3 vòng như: tianeptin, amitriptylin…
• Thuốc bupropion có công dụng cai thuốc lá và trị trầm cảm, tuy nhiên, loại thuốc này có thể khiến em bé bị dị tật tim

Nhìn chung, nhóm thuốc chống trầm cảm luôn đi kèm với nhiều tác dụng không mong muốn như: khô miệng, táo bón, chảy máu, sinh non, vỡ ối sớm, tăng tỷ lệ đẻ mổ, tiền sản giật, tăng đường huyết cùng nhiều vấn đề về nhau thai. Vì vậy, thai phụ cần tham vấn ý kiến bác sĩ chuyên khoa kỹ lưỡng trước khi sử dụng thuốc Tây.

Trị liệu tâm lý

Phương pháp này rất an toàn, hiệu quả và đang được nhiều chị em tin tưởng lựa chọn. Khi trị liệu tâm lý, bệnh nhân sẽ gặp gỡ – trò chuyện cùng một bác sĩ tâm lý hoặc một nhà trị liệu tâm lý. Mục đích của hình thức trị liệu này là:

• Khuyến khích thai phụ bày tỏ những cảm xúc tiêu cực, bức xúc hay sự uất ức nội tâm
• Lắng nghe – chia sẻ với những nỗi khổ tâm, buồn thương, mất mát của người bệnh, từ đó thiết lập sự kết nối, đồng cảm
• Gợi mở hướng giải quyết phù hợp, sáng suốt cho vấn đề mà bệnh nhân đang gặp phải
• Điều chỉnh tư duy và xây dựng suy nghĩ tích cực, lạc quan
• An ủi, động viên bà bầu, ngăn ngừa hành vi tự sát

Tự chăm sóc và phòng ngừa

Nhìn chung, dùng thuốc chống trầm cảm là phương pháp điều trị bệnh trầm cảm khi mang thai phổ biến nhất hiện nay. Tuy nhiên, bên cạnh việc điều trị nội khoa, chị em có thể kết hợp chăm sóc và phòng ngừa bệnh lý bằng cách:

• Dành nhiều thời gian thư giãn, nghỉ ngơi
• Ngủ đủ giấc (khoảng 7 – 8 tiếng/ngày) và đúng giờ (trước 11 giờ đêm)
• Uống thuốc an thần, hỗ trợ giấc ngủ chiết xuất từ thành phần thảo dược tự nhiên theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa
• Đọc sách, nghe nhạc, thiền định, tập yoga, vận động nhẹ nhàng
• Tham gia các câu lạc bộ bà mẹ bỉm sữa hay các lớp học chăm sóc trẻ sơ sinh
• Thường xuyên đi du lịch, nghỉ dưỡng
• Lắng nghe mong muốn nội tâm và ưu tiên chăm sóc bản thân, không tham công tiếc việc hoặc suy nghĩ quá nhiều
• Chủ động tâm sự với chồng/bạn trai, bạn thân, gia đình về những cảm xúc tiêu cực đang hiện hữu trong tâm trí của bạn
• Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết (từ trái cây, rau củ, socola, ngũ cốc, các loại hạt…), ăn chậm nhai kỹ, uống nhiều nước và chia nhỏ bữa ăn
• Kiêng cữ cà phê, thuốc lá, rượu bia, trà đặc, thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhiều muối – đường – dầu mỡ – phụ gia – màu thực phẩm
• Cân nhắc một số kỹ thuật Đông y thư giãn tinh thần và hỗ trợ điều trị trầm cảm như: châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt…
• Dung nạp thức ăn hoặc thực phẩm chức năng giàu omega-3
• Sử dụng chế phẩm cung cấp probiotic kích thích tiêu hóa (vì một số chủng vi sinh vật trong đường ruột có thể củng cố chức năng của bộ não, giảm thiểu căng thẳng và cải thiện triệu chứng lo âu)

Bài viết đã cung cấp những thông tin tổng quan hữu ích về bệnh trầm cảm khi mang thai. Tóm lại, ngay từ khi quyết định sinh con, phái đẹp nên chuẩn bị tâm lý kỹ lưỡng và tự trang bị cho bản thân những hành trang cần thiết về mặt tâm lý, sức khỏe, kiến thức, tài chính. Như vậy, hành trình làm mẹ của bạn sẽ trở nên suôn sẻ và thuận lợi hơn rất nhiều.