Trầm cảm ở tuổi dậy thì: Dấu hiệu nhận biết và điều trị

Trầm cảm ở tuổi dậy thì chủ yếu xuất phát từ những áp lực, căng thẳng của việc học tập hoặc sự thay đổi về hành vi, hormone, môi trường sống hàng ngày. Nếu để tình trạng này kéo dài sẽ làm ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống, việc học tập của lứa tuổi học trò. 

Trầm cảm ở tuổi dậy thì là gì?

Trầm cảm ở tuổi dậy thì là một hiện tượng rối loạn tâm thần khá nghiêm trọng làm cho người bệnh cảm thấy buồn chán, mất dần các hứng thú đối với những hoạt động xung quanh. Tình trạng này sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến cảm xúc, suy nghĩ, hành vị cả trẻ vị thành tiên, khiến cho sức khỏe của trẻ bị ảnh hưởng nặng nề. Tuy bệnh trầm cảm có thể xảy ra ở bất kì đối tượng nào, tuy nhiên đối với những người đang độ tuổi dậy thì sẽ có các biểu hiện và triệu chứng đặc trưng riêng biệt.

Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm ở tuổi dậy thì

Trầm cảm ở tuổi dậy thì nếu không được phát hiện kịp thời và có biện pháp hỗ trợ tốt sẽ khiến cho người bệnh bị ảnh hưởng nhiều đến tâm lý, thể chất và hành vi. Người bệnh thường sẽ dễ rơi vào trạng thái khủng hoảng, bất an, thường xuyên lo lắng, áp lực, suy nghĩ tiêu cực.

Một số nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm ở tuổi dậy thì như:

• Áp lực học tập: Ở tuổi dậy thì các đối tượng này thường chịu nhiều áp lực từ việc học tập bởi sự kì vọng và mục tiêu quá lớn đến từ các bậc phụ huynh. Trẻ thường sẽ rơi vào tình trạng lo lắng, buồn phiền về điểm số, thành tích. Khi căng thẳng, áp lực kéo dài nhưng không nhận được sự đồng cảm và chia sẻ sẽ khiến cho trẻ vị thành niên dễ rơi vào trạng thái trầm cảm.
• Sự biến đổi hormone trong cơ thể: Trẻ em khi bước vào độ tuổi từ 11 đến 14 giờ  thì các hormone thường bị biến đổi một cách đáng kể. Hầu hết những loại hormone này được sản xuất từ các cơ quan sinh dục và não bộ , ngoài ra còn có thể bị ảnh hưởng từ nhiều yếu tố tâm lý. Khi cơ thể bị thay đổi hormon bất thường, nhất là nồng đồ hormone tuyến giáp hoặc cortisol sẽ làm gia tăng nguy cơ trầm cảm.
• Thiếu sự đồng cảm: Khi bước vào tuổi dậy thì con người sẽ dễ thay đổi về hành vi, cảm xúc, ngoại hình khiến cho trẻ dễ lo sợ, hoang mang, mất tự tin và bản thân. Đồng thời, khi không nhận được sự đồng cảm và chia sẻ của người thân, bạn bè sẽ khiến cho trẻ gặp phải nhiều khó khăn, tâm lý bị ức chế nghiêm trọng dẫn đến trầm cảm.
• Gia đình gặp biến cố, thiếu hạnh phúc: Gia đình đóng vai trò rất quan trong đối với sự phát triển và nhận thức của trẻ. Nếu gia đình thường xuyên xảy ra các mâu thuẫn hoặc biến cố lớn sẽ khiến cho trẻ bị ảnh hưởng đến tâm lý, tổn thương nhiều đến cảm xúc, từ đó gây nên các triệu chứng của bệnh trầm cảm ở tuổi dậy thì.
• Lối suy nghĩ tiêu cực: Những thanh thiếu nên có xu hương suy nghĩ tiêu cực, thường bất lực với những khó khăn, không tự tìm ra cách giải quyết sẽ có nhiều nguy cơ mắc phải chứng bệnh trầm cảm.

Dấu hiệu nhận biết trầm cảm ở tuổi dậy thì

Những trẻ từ 11 đến 14 tuổi thường sẽ gặp nhiều sự thay đổi về cảm xúc, ngoại hình, hành vi khiến cho cơ thể nhạy cảm hơn so với bình thường. Cũng chính vì thế mà trẻ ở tuổi dậy thì thường có nhiều nguy cơ mắc phải bệnh trầm cảm. Những đối tượng người bệnh thường có rất nhiều các triệu chứng gây ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống, tinh thần. Một số dấu hiệu để nhận biết trẻ bị trầm cảm ở tuổi dậy thì như:

1. Tức giận vô cớ

Khi trẻ chịu nhiều áp lực, các biến cố trong thời gian dài sẽ làm cho chúng trở nên nóng tính và khó có thể kiềm chế cảm xúc của bản thân. Trẻ thường xuyên tức giận, bực bội, khó chịu vô cớ, đôi khi chỉ là một sự việc bình thường hoặc không có vấn đề gì xảy ra. Một số trường hợp các cơn nóng giận không thể giải tỏa sẽ dẫn đến việc trẻ bắt đầu có hành vi đập phá đồ đạc, la hét hoặc gây tổn thương cơ thể, những người xung quanh.

2. Khí sắc buồn chán

Những trường hợp bị trầm cảm ở tuổi dậy thì sẽ dễ nhận biết khi khí sắc của trẻ luôn thể hiện sự u buồn, chán nản, không có sức sống. Điều này sẽ diễn ra liên tiếp nhiều ngày hoặc nhiều tuần nhưng không rõ nguyên nhân. Khi trẻ bắt đầu thay đổi tính cách, trở nên trầm tính, không còn hoạt bát và luôn tỏ ra buồn rầu, khuôn mặt ảm đảm thì cũng là một trong những dấu hiệu đặc trưng của chứng bệnh này. Các bậc phụ huynh nên chú ý quan sát những thay đổi và tâm trạng của các con để sớm phát hiện bệnh.

3. Luôn cảm thấy thất vọng về bản thân

Khi trẻ rơi vào trạng thái trầm cảm sẽ có triệu chứng tội lỗi, luôn cảm thấy bản thân vô dụng và thất vọng về chính mình. Trẻ sẽ có xu hướng không muốn thực hiện bất cứ việc gì và luôn cảm thấy bản thân không hoàn thành tốt các công việc, dù là việc nhỏ nhặt. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ làm cho trẻ dần mất đi niềm tin ở bản thân và tương lai, gây ảnh hưởng đến kết quả học tập và sự phát triển sau này của trẻ.

4. Bi quan về cuộc sống

Những đối tượng bị trầm cảm ở tuổi dậy thì thường có suy nghĩ tiêu cực, luôn cảm thấy mình là nạn nhân trong mọi tình huống. Do đó, họ cần nhiều sự quan tâm, chia sẻ thậm chí là luôn cảm thấy người khác đang thương hại mình. Vì thế, trẻ sẽ có xu hướng muốn lánh xa những người xung quanh, tự tạo cho mình một vỏ bọc và luôn bi quan về cuộc sống. Những bệnh nhân này sẽ luôn cảm thấy cuộc sống đối xử bất công với bản thân.

5. Mất hứng thú

Bệnh nhân mắc chứng trầm cảm khi ở tuổi vị thành niên thường sẽ bị mất dần các hứng thú với những hoạt động xung quanh, kể cả những sở thích từng có trước đây. Trẻ thường có xu hướng muốn khép mình, ngại giao tiếp và rụt rè trước những hoạt động vui chơi, giải trí hàng ngày. Những trẻ bị trầm cảm thường thu mình lại, tự nhốt bản thân vào phòng hoặc ngồi yên một chỗ, đặc biệt là những nơi ít ánh sáng.

6. Nhạy cảm với những lời chê bai, phê bình

Ở độ tuổi dậy thì là thời điểm nhạy cảm nhất, trẻ đang trong quá trình phát triển và hình thành những nhận thức đúng đắn. Do đó, khi các bậc phụ huynh bắt đầu phê bình và chê bai, trẻ sẽ cảm thấy bị xúc phạm và nhạy cảm hơn. Đặc biệt là những bé đang bị trầm cảm, nếu những lời phê bình xảy ra thường xuyên sẽ là cho trẻ bị bực tức, dần trở nên tự ti hơn, cảm thấy bản thân vô dụng.

7. Hay quên, khó tập trung

Căn bệnh trầm cảm ở tuổi dậy thì thường là cho trẻ bị suy giảm trí nhớ, rất khó để có thể tập trung học tập hoặc làm bất cứ công việc nào khác. Nếu tình trạng này kéo dài không những gây ảnh hưởng đến việc học tập mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống, tác động xấu đến sức khỏe của người bệnh.

8. Nổi loạn, chống đối

Khi trẻ mắc phải căn bệnh trầm cảm thường sẽ có biểu hiện muốn chống đối và phản kháng lại cha mẹ hoặc những người xung quanh. Trẻ luôn có cảm giác bị xa lánh và không muốn tiếp thu hoặc lắng nghe bất cứ lời nói, hành động nào của những người bên cạnh. Do đó, trẻ sẽ tự bảo vệ mình bằng cách chống đối, nổi loạn, đề phòng trước những sự tiếp cận của những người xung quanh mình.

9. Suy nghĩ về cái chết

Khi trẻ có những biểu hiện của bệnh trầm cảm, đặc biệt là những đối tượng bị bệnh nặng thường sẽ có suy nghĩ về cái chết, muốn tự kết liễu cuộc sống bằng các tự sát. Người bệnh muốn giải thoát bản thân khỏi những áp lực, căng thẳng, mệt mỏi và tiêu cực. Hành vị tự sát sẽ xuất hiện liên tục nên người thân cần phải chú ý quan sát để tránh xảy ra các hậu quả khôn lường.

Cách điều trị trầm cảm ở tuổi dậy thì hiệu quả

Tùy vào từng biểu hiện, nguyên nhân và mức độ bệnh của mỗi đối tượng mà bac sĩ sẽ tư vấn và lựa chọn biện pháp điều trị phù hợp nhất. Người bệnh cần phải tuân theo đúng phác đồ điều trị của chuyên gia, đồng thời người thân cần cố gắng chia sẻ, quan tâm trẻ nhiều hơn để các triệu chứng của bệnh mau chóng thuyên giảm.

1. Điều trị tại nhà

Đối với những trường hợp bệnh nhẹ, các triệu chứng của trầm cảm còn ở mức có thể kiểm soát được thì người bệnh chưa cần đến sự hỗ trợ của thuốc. Người bệnh có thể áp dụng các phương pháp hỗ trợ tại nhà như thay đổi thói quen sinh hoạt, thiết lập chế độ ăn uống lành mạnh, tham gia các hoạt động vui chơi,….

Một số phương pháp hỗ trợ điều trị bệnh trầm cảm ở tuổi dậy thì như:

• Thường xuyên vận động, rèn luyện thể dục thể thao với các bài tập đơn giản như yoga, thiền, chạy bộ, đạp xe đạp, bơi lội,…để giúp cơ thể linh hoạt và khỏe mạnh hơn. Đồng thời, việc vận động còn giúp cho tinh thần được thoải mái, tâm trạng được ổn định và tốt hơn.
• Thiết lập chế độ ăn uống khoa học và lành mạnh, bổ sung nhiều thực phẩm dinh dưỡng, có lợi cho sức khỏe. Ăn đúng giờ, không bỏ bữa khiến cho cơ thể suy nhược.
• Tuyệt đối không sử dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, ma túy,….
• Thay đổi thói quen sinh hoạt, nghỉ ngơi đều độ, không học tập, làm việc quá sức. Nên rèn luyện thói quen ngủ đủ giờ, đúng giấc để tinh thần được minh mẩn hơn.
• Tích cực tham gia các hoạt động tập thể để cải thiện mối quan hệ, giúp tinh thần vui vẻ và thoải mái hơn.

Ngoài ra, các bậc phụ huynh cũng nên chú ý quan tâm và thực hiện các điều sau đây:

• Thường xuyên trao đổi, trò chuyện, chia sẻ với trẻ để hiểu được những suy nghĩ, tâm tư và cảm nghỉ của trẻ. Giúp trẻ gỡ bỏ được những khúc mắc, tâm sự trong lòng.
• Phụ huynh không nên đặt mục tiêu quá cao, gây áp lực nhiều đối với việc học tập, sinh hoạt hàng ngày của trẻ.
• Trang bị đầy đủ kiến thức cho con để trẻ có thể tự giải quyết những vấn đề của bản thân, nhất là giai đoạn tuổi dậy thì cần cho trẻ nắm được kiến thức về giới tính.
• Tạo điều kiện cho con được tiếp xúc với những môi trường lành mạnh, tham gia nhiều câu lạc bộ mà trẻ yêu thích.

2. Áp dụng liệu pháp tâm lý

Ngoài ra, khi nhận thấy trẻ bắt đầu có những dấu hiệu của bệnh trầm cảm, các bậc phụ huynh nên nhanh chóng đưa con đến gặp các bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị. Liệu pháp tâm lý là một trong những cách điều trị được áp dụng nhiều nhất và mang lại kết quả phục hồi tốt cho người bệnh. Bằng biện pháp này, các bác sĩ sẽ trò chuyện và trao đổi trực tiếp với trẻ để biết được những vấn đề mà trẻ đang gặp phải, từ đó tháo gỡ những khúc mắc của trẻ.

Bên cạnh đó, các chuyên gia còn hỗ trợ cho bệnh nhân nhận biết được sự thay đổi thất thường trong hành vi và lời nói của mình. Trẻ sẽ dần biết được những sự khác biệt và suy nghĩ tiêu cực của bản thân, từ đó tìm ra hướng khắc phục và kiềm chế những hành động của mình. Điều này sẽ giúp cho trẻ hạn chế được những cơn tức giận, giảm bớt suy nghĩ tiêu cực và ổn định được tâm trạng của mình.

3. Sử dụng thuốc tây

Phương pháp sử dụng thuốc tây sẽ giúp cho người bệnh nhanh chóng cải thiện những triệu chứng của bệnh trầm cảm. Tùy vào thể trạng và mức độ bệnh của mỗi người mà các bác sĩ sẽ kê đơn và hướng dẫn cách sử dụng thuốc hiệu quả. Khi áp dụng phương pháp này, người bệnh cần phải tuân thủ đúng theo các chỉ định của bác sĩ, không tự ý tăng giảm liều dùng để tránh gây nên những hậu quả gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Tuy nhiên, trong hầu hết các loại thuốc tây chống trầm cảm thường có chứa nhiều hoạt chất làm cho người bệnh gặp phải các tác dụng phụ. Vì thế, khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ chuyên khoa thì người bệnh không được tự ý mua thuốc về sử dụng. Ngoài ra, bệnh nhân cần kiên trì sử dụng thuốc đúng liều lượng và thời gian đã được hướng dẫn. Nếu trong thời gian dài mà các triệu chứng không thuyên giảm, các chuyên gia sẽ chẩn đoán và đưa ra loại thuốc phù hợp hơn.

Trầm cảm ở tuổi dậy thì là một chứng bệnh tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe, trí não, tâm lý và cuộc sống của trẻ. Các bậc phụ huynh nên chú ý quan sát và chia sẻ nhiều hơn với con cái để tránh xảy ra hiện tượng này. Khi phát hiện trẻ có những dấu hiệu bất thường về hành vi, lời nói, cách cư xử thì cha mẹ nên đưa trẻ đến thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và chữa trị kịp thời.