Trẻ sơ sinh bị vàng da: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và điều trị

Trẻ sơ sinh bị vàng da là hiện tượng khá phổ biến. Thông thường, tình trạng này sẽ biến mất sau đó từ 1 – 2 tuần. Tuy nhiên, mẹ cũng nên lưu ý và tham vấn ý kiến bác sĩ, tránh vàng da xuất phát từ nguyên nhân bệnh lý ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.

Trẻ sơ sinh bị vàng da là như thế nào?

Trẻ sơ sinh bị vàng da thông thường bắt đầu từ ngày thứ hai sau khi chào đời. Theo đó, tình trạng này sẽ kéo dài trong khoảng thời gian từ 7 – 14 ngày. Khi mới khởi phát, da ở vùng mặt và lòng trắng mắt của trẻ bị vàng đầu tiên. Hiện tượng này bắt đầu lan dần ra vùng bụng, ngực hoặc qua rốn. Ở mức độ nặng, vàng da sẽ lan dần xuống tận lòng bàn tay, bàn chân.

Có hai dạng vàng da mà trẻ sơ sinh thường gặp phải đó là vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Trong đó, vàng da sinh lý xuất hiện và có thể biến mất nhanh chóng trong khoảng thời gian đã nêu trên. Tuy nhiên, nếu vàng da do bệnh lý, trẻ sơ sinh có nguy cơ bị hôn mê hoặc co giật nguy hiểm.

Vàng da sinh lý: Xuất hiện sau 24 giờ kể từ khi chào đời đối với trẻ sơ sinh tròn tháng. Sau 1 – 2 tuần tuổi, tình trạng vàng da tự động biến mất. Trẻ nhũ nhi khi bị vàng da sinh lý thường có những biểu hiện như:

• Vùng mặt, cổ, ngực,…bị vàng da, không có các dấu hiệu bất thường như thiếu máu, lách to, không chịu bú,…kèm theo.
• Kiểm tra bilirubin trong máu không vượt quá 12mg% (trường hợp trẻ đủ tháng tuổi) và 5mg% (đối với trẻ ra đời thiếu tháng).
• Theo dõi quá trình tăng bilirubin trong máu không vượt quá 5mg%/24 giờ.
• Quan sát nước tiểu của bé có màu tối, vàng, phân có màu nhạt.

  

Vàng da bệnh lý: Tình trạng này có thể bắt đầu sau khi trẻ ra đời được 24 giờ và kéo dài không khỏi. Biểu hiện cơ bản nhận biết trẻ bị vàng da bệnh lý là:

• Vàng da kéo dài hơn 1 tuần (trường hợp trẻ sinh đủ tháng tuổi) và hơn 2 tuần liền (trường hợp trẻ sinh non tháng).
• Tình trạng vàng da lan ra toàn bộ cơ thể, thậm chí ở lòng bàn tay, chân hoặc kết mạc mắt.
• Trẻ sơ sinh bị vàng da kèm theo những biểu hiện bất thường như cơ thể co giật, không chịu bú, lừ đừ,…
• Đo nồng độ bilirubin trong máu tăng cao vượt mức cho phép.

Nếu trẻ rơi vào tình trạng này, người thân cần thông báo với bác sĩ để có biện pháp điều trị. Bởi vì, vàng da do bệnh lý không chữa trị trong thời gian dài có thể gây biến chứng nguy hiểm. Do đó, người nhà nên có biện pháp phân biệt vàng da sinh lý với vàng da bệnh lý để có cách xử lý nhanh chóng, phù hợp.

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị vàng da

Có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh. Dưới đây là một số các tác nhân phổ biến:

Đối với tình trạng vàng da sinh lý:

Quá trình tích tụ sắc tố mật vàng (bilirubin) trong máu diễn ra bất thường là nguyên nhân gây nên tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh. Đây có thể được xem là “chất thải” của cơ thể khi những tế bào hồng cầu hư hỏng hoặc cũ bị loại bỏ để sản sinh ra các tế bào mới.

Khi trẻ rời khỏi bao ối của mẹ để tiếp xúc với môi trường mới. Lúc này, một vài thay đổi sinh lý trong cơ thể trẻ khiến da chuyển màu. Đặc biệt là hiện tượng các tế bào hồng cầu bắt đầu được sử dụng và sản sinh từ nguồn cung cấp mới.

Lượng tế bào cao dẫn đến tình trạng chúng liên tục bị phá vỡ, nhưng gan vẫn chưa đáp ứng được công suất hoạt động này. Vì thế mà hiện tượng vàng da được hình thành.

Tuy nhiên, khi trẻ bước sang khoảng tuần thứ 2 kể từ khi chào đời, gan sẽ dần hoàn thiện. Khi đó, bilirubin sẽ được xử lý hiệu quả hơn. Tình trạng vàng da cũng dần biến mất và không gây tác hại gì đối với cơ thể trẻ.

Đối với tình trạng vàng da bệnh lý: 

• Mẹ và trẻ có sự khác nhau về nhóm máu.
• Trẻ mắc bệnh lý về máu.
• Tình trạng xuất huyết dưới da.
• Trẻ sơ sinh có thời gian đi phân su chậm hơn so với những đứa trẻ khác.
• Trẻ sơ sinh bị nhiễm virus bào thai.
• Trẻ mắc bệnh gan từ trong bụng mẹ, do di truyền.

Yếu tố nguy cơ khiến trẻ sơ sinh bị vàng da

Ngoài các nguyên nhân kể trên, hiện tượng trẻ sơ sinh bị vàng da sẽ gia tăng nếu gặp phải các yếu tố nguy cơ sau đây:

• Sinh non: Những em bé sinh non tháng (thiếu ngày tháng) sẽ dễ bị vàng da sinh lý hơn những trẻ được ra đời đúng tháng tuổi. Tình trạng này cũng được lý giải như trên, do gan của bé lúc này vẫn chưa có khả năng xử lý hoàn toàn những bilirubin.
• Bầm tím trong khi sinh: Trong quá trình chào đời, một vài trường hợp em bé sẽ bị bầm tím cơ thể khiến cho bilirubin vượt mức cho phép, gây nên hiện tượng vàng da.

  

• Nhóm máu người mẹ: Trẻ sơ sinh nếu có mẹ thuộc nhóm máu O hoặc Rh sẽ có nhiều khả năng mắc phải bệnh vàng da sau khi sinh.
• Bú sữa mẹ: Một số trẻ sẽ có hiện tượng dị ứng sữa mẹ khi chào đời. Tuy nhiên, mẹ không phải quá lo lắng khi gặp phải trường hợp này. Bởi vì, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tuyệt vời nhất trong giai đoạn nhũ nhi. Chính vì thế, mẹ vẫn nên duy trì cho con uống sữa mẹ. Nếu cần thiết có thể liên hệ bác sĩ để được hỗ trợ xử lý.

Trên đây là những yếu tố nguy cơ cao khiến trẻ sơ sinh chào đời mắc phải chứng vàng da. Để đảm bảo an toàn cho em bé, phụ huynh nên thông báo với bác sĩ, y tá khi con có các biểu hiện bất thường.

Dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh bị vàng da cần đến gặp bác sĩ

Nếu tình trạng vàng da xuất hiện và tự biến mất trong thời gian ngắn, ba mẹ không phải quá lo lắng. Nhưng nếu tình trạng này diễn tiến kéo dài không có dấu hiệu suy giảm, ba mẹ nên đưa con đến bệnh viện ngay khi:

• Tình trạng vàng da khởi phát sớm hơn 2 ngày sau khi chào đời.
• Toàn bộ thân người trẻ đều có dấu hiệu vàng da.
• Trẻ sơ sinh non tháng bị vàng da hơn 2 tuần chưa khỏi. Trẻ sơ sinh đủ tháng vàng da trước đó 1 tuần chưa thấy dấu hiệu cải thiện.
• Bên cạnh những biểu hiện trên, trẻ em có thể gặp một vài biểu hiện bất thường khác như khó bú, bị co giật người đột ngột, sốt, đi ra phân bạc màu.
• Trẻ sơ sinh bị lừ đừ, ngủ dai dẳng không thể đánh thức,…

Trẻ sơ sinh bị vàng da có nguy hiểm không?

Trường hợp vàng da ở trẻ nhũ nhi do yếu tố sinh lý không đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu tình trạng này hình thành liên quan đến các bệnh lý tiềm ẩn thì trẻ cần được điều trị sớm. Một vài trường hợp không nhận biết, trẻ dễ bị biến chứng nguy hiểm như:

• Bilirubin não cấp tính: Trẻ bị vàng da có biểu hiện ngủ li bì, không chịu dậy bú, thậm chí là bỏ bú, thân nhiệt tăng cao thì có thể đây là biểu hiện trẻ rơi vào trạng thái bilirubin não cấp tính nguy hiểm. Bilirubin không phải là thành phần tốt đối với não bộ. Khi xâm nhập vào cơ quan này, bilirubin có thể làm phát sinh các biến chứng nghiêm trọng.
• Vàng da nhân: Tình trạng gan không kịp thời đào thải hết lượng bilirubin, chúng có thể thấm vào não khiến trẻ xuất hiện hiện tượng vàng da nhân. Những tổn thương não lúc này đã không còn cơ hội hồi phục.

Do đó, thông thường các bác sĩ sẽ tầm soát tình trạng vàng da của trẻ trước khi cho mẹ và bé xuất viện. Nếu có tình trạng vàng da sinh lý, cần điều trị sớm phòng tránh các nguy cơ không mong muốn xảy ra.

Phương pháp chẩn đoán trẻ sơ sinh bị vàng da

Sau khi vừa chào đời, trẻ sơ sinh sẽ được bác sĩ theo dõi và quan sát những dấu hiệu để phát hiện sớm chứng vàng da. Nếu có bất ổn, việc tiến hành các kiểm tra, xét nghiệm và điều trị cho trẻ là vô cùng cần thiết. Một số xét nghiệm cơ bản nếu sau khi chào đời em bé xuất hiện dấu hiệu vàng da như:

• Xét nghiệm chức năng gan, nhận diện viêm gan siêu vi.
• Xét nghiệm công thức máu.
• Siêu âm hoặc chụp CT bụng cho trẻ sơ sinh.
• Nội soi mật hoặc chụp mật xuyên gan.
• Sinh thiết gan.
• Kiểm tra, xét nghiệm nồng độ cholesterol và prothrombin.

  

Tuy nhiên, nhiều trường hợp mẹ và bé ra viện sớm hơn thời gian xuất hiện vàng da. Tình trạng này có thể được phát hiện tại nhà. Thế, nên mẹ cần lưu ý các thao tác nhận diện cơ bản sau đây để có cách xử trí kịp thời và an toàn cho bé:

• Đưa bé vào phòng có ánh sáng tự nhiên hoặc dưới ánh đèn huỳnh quang để quan sát làn da của con.
• Trường hợp con bạn có làn da trắng, sử dụng ngón tay ấn nhẹ lên vùng trán, mũi, ngực để xem da có dấu hiệu vàng khi thả ngón tay ra không.
• Trường hợp em bé có làn da không được trắng, mẹ có thể theo dõi tình trạng vàng da thông qua vị trí nướu hoặc tròng trắng mắt của con.

Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Để điều trị chứng vàng da cho trẻ sơ sinh, hiện nay có các cách cơ bản như chiếu đèn, thay máu hoặc immunoglobulin truyền tĩnh mạch. Tuy nhiên, dựa vào mức độ vàng da mà những trẻ khác nhau sẽ có cách điều trị riêng. Trường hợp vàng da nặng, các bác sĩ có thể cân nhắc thực hiện đồng thời cả 3 phương pháp đã nêu. Dưới đây là thông tin chi tiết 3 phương pháp điều trị này:

Chiếu đèn trị vàng da cho trẻ sơ sinh

Đây là biện pháp điều trị phổ biến đối với bệnh vàng da sơ sinh. Thông qua việc chiếu đèn, bilirubin tự động chuyển hóa sang dạng hợp chất có thể hòa tan trong nước dễ dàng. Sau đó, chất này sẽ được đào thải bởi phân hoặc nước tiểu đi ra ngoài cơ thể.

Chiếu đèn là cách thức an toàn và dễ thực hiện, ngay cả khi em bé bú mẹ cũng có thể thực hiện được. Để đáp ứng được các nhu cầu đối tượng, các chuyên gia đã phát triển nhiều dạng đèn chiếu khác nhau. Cụ thể, có thể kể đến là đèn dạng nôi cho trẻ, đèn kẹp chiếu trên dưới, dạng chăn hoặc túi quấn quanh người trẻ,…

Thay máu điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Đối với trường hợp trẻ bị vàng da nặng, phương pháp chiếu đèn không còn tác dụng. Cùng với đó, nồng độ bilirubin trong máu tăng vượt mức, các bác sĩ sẽ cân nhắc thực hiện biện pháp thay máu để điều trị. Với cách thức này, lượng bilirubin trong máu trẻ sơ sinh sẽ được giảm xuống mức ổn định.

Tuy nhiên, biện pháp xâm lấn này vẫn sẽ có một vài rủi ro đối với trẻ nhỏ. Chính vì thế, để hạn chế thấp nhất nguy cơ trẻ sơ sinh bị biến chứng ảnh hưởng tới não khi bilirubin tăng cao. Các bác sĩ chuyên khoa sẽ hướng dẫn người nhà cách nhận biết và theo dõi tình trạng của trẻ. Nếu có bất ổn sẽ sớm thực hiện chiếu đèn để điều trị.

Immunoglobulin truyền tĩnh mạch điều trị vàng da

Nếu nguyên nhân gây nên tình trạng vàng da liên quan đến nhóm máu của người mẹ, bác sĩ sẽ tiến hành thực hiện điều trị bằng phương pháp immunoglobulin truyền tĩnh mạch. Immunoglobulin được tạo dưới dạng chế phẩm sinh học, tác dụng là hỗ trợ cải thiện tình trạng vàng da cho trẻ sơ sinh.

Ngoài những biện pháp cơ bản trên đây, để điều trị chứng vàng da của trẻ, nhiều người đã áp dụng phương pháp dân gian bằng cách sử dụng lá để tắm cho trẻ. Các loại được sử dụng phổ biến có thể kể đến như lá chè xanh (trà xanh) hay cỏ mần trầu.

Tuy nhiên, bố mẹ cần lưu ý đến cách tắm, động tác khi tắm cho trẻ sơ sinh, tránh làm da em bé bị tổn thương nguy hiểm.Tốt nhất, khi thấy tình trạng vàng da xuất hiện ở trẻ, bạn nên báo với bác sĩ để kịp thời xử lý.

Cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị vàng da

Để việc điều trị vàng da cho trẻ diễn ra được thuận lợi, bạn có thể tham khảo thêm cách chăm sóc trẻ sơ sinh dưới đây:

• Cho trẻ bú thường xuyên để bilirubin có điều kiện đào thải thông qua đường tiêu hóa, hỗ trợ hoạt động của gan được tốt hơn.
• Trường hợp trẻ bị vàng da do sữa mẹ, tạm thời có thể cho trẻ ngừng bú. Thay vào đó là cho trẻ sử dụng sữa công thức để bổ sung dinh dưỡng. Đồng thời, mẹ cũng cần thực hiện thao tác hút sữa để đảm bảo khi cho con bú trở lại, lượng sữa mẹ vẫn chất lượng, đầy đủ dưỡng chất.

  

• Giữ vệ sinh cơ thể và giữ ấm cho trẻ sơ sinh.
• Cho trẻ tắm nắng buổi sớm.
• Theo dõi sát sao tình trạng vàng da của trẻ trong 10 ngày đầu sau khi chào đời. Nếu thấy những biểu hiện bất thường cần liên hệ với người có chuyên môn để được hỗ trợ, tránh xảy ra những vấn đề không mong muốn.

Trên đây là những thông tin về vấn đề trẻ sơ sinh bị vàng da. Hy vọng bài viết đã mang đến cho bạn đọc nội dung hữu ích nhất. Để bảo vệ sức khỏe và sự phát triển của trẻ nhỏ, bạn nên theo dõi những thay đổi trên cơ thể con mỗi ngày. Nhanh chóng thăm khám y tế khi con có biểu hiện lạ là cách tốt nhất giúp bạn phòng tránh những nguy cơ cho trẻ sơ sinh.