Viêm họng mạn tính quá phát – Dấu hiệu & cách điều trị

Viêm họng mạn tính quá phát xảy ra khi nhiễm trùng họng tái phát nhiều lần khiến niêm mạc bị tổn thương, phù nề và dấu hiệu tăng sản. Bệnh đặc trưng bởi sự xuất hiện của các hạt/ đám phù nề ở sau thành họng đi kèm với một số triệu chứng cơ năng như đau rát cổ họng, vướng nghẹn khi nuốt, ho khan, khàn tiếng, hơi thở có mùi,…

Viêm họng mạn tính quá phát là gì?

Viêm họng mạn tính quá phát là một trong những thể thường gặp của viêm họng trong giai đoạn mãn tính. Ở giai đoạn này, bệnh phát triển qua 3 thể chính, gồm thể xuất tiết, thể quá phát và thể teo.

Thể quá phát đặc trưng bởi tình trạng niêm mạc sưng nề, dày lên làm thành các trụ giả, các nang lympho phát triển mạnh, tăng sản lành tính và làm xuất hiện các hạt nhỏ phù nề ở thành họng (còn được gọi là viêm họng hạt). Bệnh có thể khởi phát đơn độc nhưng phần lớn đều đi kèm với các bệnh hô hấp mãn tính như viêm xoang, viêm mũi, viêm thanh, khí phế quản.

So với viêm họng cấp, viêm họng thể quá phát xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, tiến triển dai dẳng, dễ tái phát và rất khó điều trị dứt điểm. Mặc dù không tiến triển phức tạp và gây ra các biến chứng nặng nề như viêm họng cấp. Tuy nhiên nếu không tiến hành xử lý, viêm họng quá phát có thể phát triển theo thời gian dài, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể và chức năng hô hấp.

Nguyên nhân gây viêm họng mạn tính quá phát

Viêm họng mạn tính quá phát xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Một số nguyên nhân thường gặp, bao gồm:

• Nhiễm trùng họng tái phát nhiều lần: Các hạch lympho ở thành sau họng có tác dụng bắt giữ, tiêu diệt virus và vi khuẩn. Vì vậy nếu nhiễm trùng tái phát nhiều lần, các cơ quan này có thể bị phù nề, phát triển mạnh, quá sản và dẫn đến tình trạng xuất hiện các hạt ở thành họng (viêm họng hạt).
• Ngạt tắc mũi kéo dài: Một số vấn đề gây ngạt tắc mũi kéo dài như polyp mũi, dị hình vách ngăn, viêm xoang sau,… có thể là nguyên nhân khiến viêm họng kéo dài và chuyển sang giai đoạn quá phát. Ngạt mũi kéo dài kích thích thói quen thở bằng miệng, tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng và tổn thương hầu họng.
• Thói quen xấu: Niêm mạc họng có thể bị kích thích và sưng viêm mãn tính do thường xuyên hút thuốc lá, tiếp xúc với hóa chất, dị nguyên và lạm dụng rượu. Nếu không cách ly với các yếu tố này, niêm mạc họng có thể bị tổn thương, sưng viêm nặng nề, phát triển sang giai đoạn mãn tính quá phát và viêm họng teo.
• Yếu tố cơ địa: Thống kê cho thấy, phần lớn các trường hợp bị viêm họng hạt đều có cơ địa dị ứng (dị ứng gần như quanh năm) hoặc mắc các bệnh lý gây suy giảm miễn dịch như tiểu đường, suy gan,…
• Nguyên nhân khác: Vệ sinh răng miệng kém, biến chứng của viêm họng cấp, biến chứng của các bệnh hô hấp (viêm amidan mãn tính, viêm xoang, viêm mũi,…), sống trong môi trường ô nhiễm, trào ngược dạ dày thực quản,…

Dấu hiệu nhận biết viêm họng quá phát

Viêm họng mãn tính quá phát không chỉ gây ra triệu chứng cơ năng mà còn đi kèm với một số biểu hiện thực thể rất điển hình. Để nhận biết bệnh lý này, bạn có thể xem xét một số biểu hiện sau:

Triệu chứng cơ năng của viêm họng mạn tính quá phát, bao gồm:

• Cổ họng khô, nóng rát và khó chịu
• Có cảm giác ngứa và vướng cổ họng – đặc biệt là sau khi ngủ dậy
• Cảm giác vướng cổ họng kéo dài nên thường có thói quen đằng hắng hoặc khạc đờm
• Đờm đặc, dẻo và dính
• Thường đi kèm với triệu chứng ho khan – đặc biệt là vào sáng sớm và buổi đêm
• Nghẹn vướng khi nuốt
• Thỉnh thoảng có hiện tượng khàn giọng – nhất là sau khi hút thuốc, uống rượu bia và nói quá nhiều
• Hơi thở có mùi hôi
• Ù tai (do niêm mạc loa vòi Eustachi quá sản)
• Cổ họng nhạy cảm và dễ buồn nôn

Triệu chứng thực thể của bệnh viêm họng quá phát:

• Niêm mạc họng đỏ và dày
• Phía sau cạnh trụ của amidan, niêm mạc có dấu hiệu phù nề, dày lên thành các trụ giả
• Các nang lympho ở thành sau họng có hiện tượng quá sản, phát triển thành các hạt/ đám nề màu đỏ hoặc hồng, lồi cao hơn so với vùng niêm mạc xung quanh
• Lưỡi gà và màn hầu có xu hướng dày lên, eo họng bị thu hẹp

ĐỌC NGAY: Viêm họng bội nhiễm có nguy hiểm không?

Các biến chứng của viêm họng mạn tính quá phát

Các triệu chứng của viêm họng quá phát thường khởi phát chậm, tiến triển âm thầm và dai dẳng. Do đó rất nhiều bệnh nhân có tâm thế chủ quan và lơ là trước các biểu hiện của bệnh lý này.

Nếu không thăm khám và điều trị sớm, viêm họng quá phát có thể gây ra các ảnh hưởng và biến chứng nặng nề như:

• Viêm họng mãn tính thể teo: Tình trạng quá phát kéo dài có thể chuyển sang thể teo (nang tân và tuyến nhầy bị xơ hóa). Thể bệnh này thường gặp ở người cao tuổi – đặc biệt là ở những trường hợp mắc bệnh trĩ mũi.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp khác: Viêm họng kéo dài còn ảnh hưởng đến các cơ quan hô hấp lân cận và làm nguy cơ mắc các bệnh lý như viêm amidan cấp, áp xe amidan, viêm thanh quản mãn tính, viêm phế quản mãn tính,…
• Ảnh hưởng đến thể trạng: Các triệu chứng của viêm họng quá phát tiến triển trong thời gian dài và bùng phát nhiều vào ban đêm gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, tăng nguy cơ suy nhược thần kinh và suy nhược cơ thể.

Hơn nữa, người bị viêm họng quá phát còn gặp nhiều phiền toái trong cuộc sống, không thoải mái khi giao tiếp, giảm hiệu suất làm việc – học tập,…

Phương pháp điều trị bệnh viêm họng quá phát

Viêm họng mãn tính nói chung và viêm họng quá phát nói riêng đều khởi phát do nhiều nguyên nhân khác nhau. Để điều trị và kiểm soát bệnh triệt để, cần kết hợp giữa điều trị triệu chứng với điều trị nguyên nhân.

1. Điều trị nguyên nhân

Trước khi điều trị, bạn nên tìm gặp bác sĩ để được chẩn đoán nguyên nhân gây viêm họng quá phát. Dựa vào kết quả chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp sau:

• Giải quyết các ổ viêm ở amidan, xoang và mũi: Trong trường hợp viêm họng quá phát xảy ra do ảnh hưởng của các bệnh hô hấp, cần tiến hành điều trị dứt điểm các bệnh lý này. Sau khi bệnh lý nguyên nhân được kiểm soát, các triệu chứng của viêm họng quá phát thường có xu hướng thuyên giảm nhanh và đáp ứng tốt với điều trị.
• Đảm bảo sự lưu thông của mũi: Nghẹt tắc mũi kéo dài là nguyên nhân gián tiếp tạo điều kiện cho virus, vi khuẩn xâm nhập vào niêm mạc và gây nhiễm trùng. Dựa vào kết quả chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp điều trị tương ứng như cắt polyp mũi, chỉnh vách ngăn và điều trị dứt điểm bệnh viêm xoang sau.
• Loại bỏ các yếu tố kích thích: Nếu xuất phát do các yếu tố kích thích, cần loại bỏ và cách ly với các dị nguyên (phấn hoa, hóa chất), từ bỏ thói quen uống rượu và hút thuốc lá. Tiếp xúc với các yếu tố này không chỉ gây viêm họng mà còn tăng nguy cơ mắc các bệnh về phổi và thực quản.
• Điều trị các bệnh về tiêu hóa: Trong trường hợp viêm họng quá phát xảy ra do trào ngược dạ dày thực quản, cần sử dụng thuốc và xây dựng chế độ ăn khoa học nhằm hạn chế hiện tượng dịch vị trào ngược lên thực quản và vòm họng.

2. Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc được ưu tiên đối với viêm họng cấp và viêm họng mãn tính thể xuất tiết. Tuy nhiên với viêm họng mạn tính quá phát chưa thể can thiệp thủ thuật xâm lấn, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc cải thiện triệu chứng như:

• Súc miệng bằng dung dịch kiềm: Để làm giảm triệu chứng đau rát cổ họng, đờm ứ và ho khan, nên súc miệng 2 lần/ ngày với các dung dịch kiềm như BBM hoặc có thể súc miệng với nước muối sinh lý NaCl 0.9%.
• Khí dung với kháng sinh + hydrocortisone: Loại thuốc này được dùng trực tiếp lên cổ họng nhằm giảm viêm, cải thiện tình trạng đau rát và ngăn ngừa nhiễm trùng. Tuy nhiên hydrocortisone có thể gây khô họng và kích thích niêm mạc cổ họng, vì vậy chỉ nên sử dụng thuốc trong thời gian ngắn.
• Thuốc bôi/ chấm họng: Các loại thuốc bôi và chấm họng (SMC và Glycerin borat 3%) được thoa/ chấm trực tiếp lên niêm mạc hầu họng bị đau rát. Thuốc có tác dụng làm mát, giảm viêm và cải thiện đau cổ họng.
• Dung dịch rơ miệng Natri Borat: Với những trường hợp có nhiều dịch nhầy dính ở thành sau họng, có thể sử dụng dung dịch rơ miệng Natri Borat 1% để loại bỏ dịch nhầy. Sau đó nên dùng thuốc bôi họng và thuốc dạng khí dung.

Những loại thuốc kể trên có tác dụng khắc phục tổn thương ở bề mặt niêm mạc cổ họng một cách nhanh chóng, hiệu quả thấy rõ. Tuy nhiên, thuốc không tác động sâu điều trị từ bên trong nên khả năng tái phát khi dừng thuốc là rất cao. 

3. Can thiệp các thủ thuật xâm lấn

Thủ thuật xâm lấn được thực hiện khi hạch lympho tăng sản, gây xuất hiện các hạt và đám phù nề ở thành sau họng. Mặc dù các hạt lympho này không gây đau nhưng có thể gây vướng víu, khó khăn khi giao tiếp và ăn uống.

Vì vậy với những trường hợp đã xuất hiện hạt ở thành họng, bác sĩ có thể đề nghị đốt bằng tia laser, đốt bằng điện, nito lạnh hoặc đốt nóng. Biện pháp này có thời gian thực hiện ngắn và giải quyết nhanh chóng các hạch lympho tăng sản ở thành họng.

Tuy nhiên đốt viêm họng quá phát chỉ giúp làm giảm tổn thương thực thể và không điều trị bệnh dứt điểm. Nếu không có biện pháp phòng ngừa, bệnh hoàn toàn có thể tái phát lại nhiều lần.

Các biện pháp phòng ngừa viêm họng quá phát

Viêm họng mãn tính nói chung và viêm họng quá phát đều có nguy cơ tái phát rất cao. Để hạn chế tối đa tình trạng này, nên chủ động thực hiện các biện pháp ngăn ngừa như:

• Giữ vệ sinh răng miệng đúng cách, cần chải răng và súc miệng 2 lần/ ngày.
• Không sử dụng rượu bia và hút thuốc lá (kể cả hít khói thuốc thụ động).
• Hạn chế dùng đồ uống và thức ăn lạnh.
• Giữ ấm vùng cổ và uống nhiều nước khi thời tiết chuyển lạnh.
• Tích cực điều trị viêm họng cấp và các bệnh hô hấp để tránh làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, đồng thời nên bổ sung các loại thảo dược có đặc tính kháng khuẩn và chống viêm mạnh như gừng, tỏi, mật ong, nghệ,…
• Đeo khẩu trang khi di chuyển ngoài trời hoặc đến những nơi đông người. Nếu thường xuyên tiếp xúc với hóa chất, nên đeo khẩu trang chuyên dụng và mặc quần áo bảo hộ.

Viêm họng mạn tính quá phát là một trong những thể thường gặp của bệnh viêm họng. Mặc dù không khởi phát triệu chứng đột ngột và tiến triển phức tạp như trong giai đoạn cấp. Tuy nhiên nếu không thăm khám và điều trị sớm, bệnh có thể kéo dài, tăng nguy cơ mắc viêm họng thể teo và các bệnh hô hấp khác.