Viêm nang lông: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và điều trị

Viêm nang lông là vấn đề da liễu khá phổ biến. Bệnh thường khởi phát do nhiễm trùng (chủ yếu là tụ cầu vàng), tiếp xúc với hóa chất, tăng bạch cầu ái toan,… Bệnh lý này tương đối lành tính và có thể thuyên giảm hoàn toàn nếu chăm sóc và điều trị đúng cách. Ở một số ít trường hợp, nhiễm trùng nang lông có thể xâm lấn sang các mô lân cận và gây mụn nhọt, viêm mô tế bào,…

Viêm nang lông là bệnh gì?

Viêm nang lông (Folliculitis) là tình trạng tổn thương khu trú ở một hoặc nhiều nang lông. Đây là bệnh da liễu khá phổ biến, có thể khởi phát ở mọi lứa tuổi nhưng gặp nhiều nhất ở thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Bệnh thường xuất hiện ở vùng mông, nách, đùi, chân, tay,… ngoại trừ lòng bàn tay, lòng bàn chân và môi.

Tác nhân chính gây viêm nang lông là vi khuẩn, virus, ký sinh và một số loại nấm men. Ngoài ra, bệnh cũng có thể khởi phát do một số nguyên nhân khác. Bệnh lý này bùng phát mạnh vào thời điểm khí hậu nóng, độ ẩm cao và môi trường ô nhiễm.

Viêm nang lông tương đối lành tính, có thể điều trị hoàn toàn trong một thời gian ngắn và hầu như không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Tuy nhiên, biểu hiện lâm sàng của bệnh lý này có thể tác động tiêu cực đến yếu tố thẩm mỹ, ngoại hình gây ra tâm lý thiếu tự tin và e ngại – đặc biệt là đối với phái nữ.

Nguyên nhân gây viêm nang lông

Có rất nhiều tác nhân gây viêm nang lông, bao gồm virus, vi khuẩn, ký sinh và nấm. Các tác nhân này xâm nhập vào da khi có điều kiện thuận lợi và gây viêm nhiễm khu trú ở nang lông.

Thống kê cho thấy, tác nhân thường gặp nhất gây viêm nhiễm nang lông là tụ cầu vàng – Staphylococcus aureus và trực khuẩn mủ xanh – Pseudomonas aeruginosa. Ngoài ra, bệnh cũng có thể xảy ra do vi khuẩn gram âm, nấm Microsporum, Trichophyton tonsurans, nấm Malassezia, nấm Candida albicans, virus herpes, virus giang mai, Demodex,…

Ngoài ra, viêm nang lông cũng có thể bắt nguồn từ các nguyên nhân không nhiễm trùng như viêm nang lông Decanvas (chủ yếu gặp ở người bị hói đầu), viêm nang lông tăng bạch cầu ái toan (thường gặp ở người suy giảm miễn dịch) và viêm nang lông do tiếp xúc với hóa chất.

Các yếu tố thuận lợi tăng nguy cơ bị viêm nang lông, bao gồm:

• Sinh sống trong thời tiết nóng và có độ ẩm cao
• Môi trường ô nhiễm
• Tẩy lông, nhổ lông hoặc cạo râu
• Băng kín da
• Da tăng tiết mồ hôi
• Sử dụng mỹ phẩm chứa thành phần kích ứng
• Mặc quần áo có chất liệu sợi tổng hợp
• Vệ sinh da kém
• Sử dụng kháng sinh và corticoid trong thời gian dài khiến các vi khuẩn kỵ khí bùng phát mạnh
• Tắm bồn nước nóng

Ngoài các yếu tố thuận lợi trên, nguy cơ mắc viêm nang lông có thể tăng lên nếu thừa cân – béo phì, mắc bệnh tiểu đường, suy giảm chức năng miễn dịch, suy thận, thiếu máu do sắt,…

Triệu chứng nhận biết viêm nang lông

Viêm nang lông thường xuất hiện ở vùng râu, gáy, thân mình, vùng da đầu, vùng mặt,… Thực tế, bệnh lý này có thể ảnh hưởng đến toàn bộ vùng da trên cơ thể, trừ lòng bàn chân, bàn tay và môi (do các vùng da này không có nang lông).

1. Triệu chứng điển hình của viêm nang lông

Các triệu chứng thường gặp của bệnh viêm nang lông:

• Tổn thương cơ bản của viêm nang lông là các sẩn đỏ hoặc mụn mủ nhỏ khu trú ở nang lông
• Xung quanh nang lông có quầng đỏ tươi
• Sau vài ngày, mụn mủ có xu hướng vỡ, gây ra vết trợt nhỏ, khô lại và bong vảy tiết.
• Ở một số vị trí, các mụn mủ có thể liên kết tạo thành từng đám lớn gây viêm đỏ, ngứa ngáy và sưng đau.

Phạm vi và mức độ tổn thương da thường có sự khác biệt ở từng trường hợp. Điều này phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh, cơ địa và một số yếu tố thuận lợi.

2. Dấu hiệu của viêm nang lông theo tác nhân gây bệnh

Biểu hiện lâm sàng của viêm nang lông còn có sự khác biệt tùy vào tác nhân gây bệnh.

• Viêm nang lông do tụ cầu vàng: Tụ cầu vàng thường gây tổn thương nang lông ở vùng tóc mai, lông mu, chân tóc vùng gáy, râu, nách,… Tác nhân này gây viêm cả nang lông và tuyến bã nên có khả năng để lại sẹo sau khi điều trị.
• Viêm nang lông do nấm sợi: Nấm Microporum gây thương tổn điển hình là đám da tròn và bong nhiều vảy trắng nhỏ. Loại nấm này thường gây viêm nang lông ở vùng da dầu và có khả năng gây rụng tóc, sẹo da đầu và tăng nguy cơ hói đầu.
• Viêm nang lông do vi khuẩn gram âm: Thường xảy ra ở vùng mặt do sử dụng kháng sinh đường uống dài ngày. Vi khuẩn gram âm thường khiến da nổi sẩn, tạo các áp xe nang lông ở vùng cằm, má và làm nghiêm trọng các nốt mụn cá trên mặt.
• Viêm nang lông do nấm Malassezia: Loại nấm này phát triển mạnh khi thời tiết nóng ẩm. Viêm nang lông do nấm Malassezia thường xuất hiện ở vùng cánh tay, mặt, gáy và vùng lưng với tổn thương điển hình là các mụn mủ và sẩn ngứa khu trú ở nang lông. Sẩn ngứa do nấm Malassezia khá giống mụn trứng cá nhưng không có nhân trắng.
• Viêm nang lông do virus herpes: Virus herpes thường gây viêm nang lông ở ria mép và vùng cằm do cạo râu. Tổn thương điển hình là sự xuất hiện của các mụn nước nhỏ, mọc tập trung thành đám như chùm nho và có xu hướng đóng vảy tiết sau vài ngày. Viêm nang lông do virus herpes có thể tự khỏi, không để lại sẹo thâm nhưng hay tái đi tái lại.
• Viêm nang lông do virus u mềm lây: Virus u mề lây (Molluscum contagiosum) có thể gây viêm nang lông ở vùng ria mép và vùng râu cằm. Virus này không tồn tại trên bề mặt da mà chủ yếu lây nhiễm từ người khác. Viêm nang lông do chủng virus này có thể tự khỏi sau khoảng vài tháng.
• Viêm nang lông do Demodex: Demodex là loại ký sinh trùng sinh sống và phát triển trên da người. Tuy nhiên khi vệ sinh kém, loại ký sinh này có thể bùng phát mạnh và gây viêm nang lông. Viêm nang lông do Demodex có biểu hiện tương tự viêm da tiết bã nhờn, vẩy phấn nang lông hoặc nổi mụn mủ do mụn trứng cá.

Viêm nang lông có nguy hiểm không?

Viêm nang lông là bệnh da liễu thường gặp và tương đối lành tính. Ở một số trường hợp, bệnh có thể tự khỏi và không để lại sẹo thâm chỉ sau một thời gian ngắn. Tuy nhiên tổn thương ở nang lông ảnh hưởng không nhỏ đến yếu tố tâm lý, thẩm mỹ và ngoại hình.

Hơn nữa nếu không chủ động phòng ngừa, viêm nang lông còn có xu hướng tái đi tái lại nhiều lần gây ra cảm giác khó chịu, bứt rứt và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống.

Ngoài ra, ổ viêm nhiễm ở nang lông có thể tiến triển nặng và gây ra các biến chứng như:

• Nhọt: Nhọt là tình trạng viêm gây hoại tử nang lông và các tổ chức xung quanh. Khác với viêm nang lông, nhọt gây sưng nóng, viêm đỏ da và gây đau nhiều.
• Viêm mô dưới da: Viêm mô dưới da là tình trạng vi khuẩn đi sâu vào lớp hạ bì và gây viêm nhiễm dưới da. Biến chứng này có mức độ nghiêm trọng và có thể dẫn đến các tình huống rủi ro nếu không được xử lý kịp thời.
• Tăng nguy cơ hói đầu: Viêm nang lông ở da đầu tái phát nhiều lần có thể khiến nang tóc bị thoái hóa, hư tổn và tăng nguy cơ rụng tóc. Nếu không điều trị kịp thời, nang tóc có thể hư hại vĩnh viễn và dẫn đến tình trạng hói đầu.

Chẩn đoán bệnh viêm nang lông

Trước khi can thiệp điều trị, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán xác định và chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý có triệu chứng tương tự.

Hiện nay, chẩn đoán viêm nang lông chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng. Bệnh được xác định khi tổn thương điển hình là các sẩn nhỏ khu trú ở nang lông, không gây đau, có vảy tiết,… xuất hiện ở cẳng chân, vùng sinh dục, đùi, mặt, da đầu, cổ.

Sau khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán nguyên nhân với các kỹ thuật sau:

• Lấy bệnh phẩm và nhuộm gram để phát hiện vi khuẩn gram dương
• Có thể nuôi cấy để xác định loại vi khuẩn gây bệnh và xây dựng kháng sinh đồ
• Soi nấm trực tiếp

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý da liễu khác như:

• Mề đay: Mề đay gây ra các sẩn ngứa có kích thước đa dạng, bề mặt trơn, không có mụn nước, gờ cao hơn các vùng da xung quanh và sờ vào thấy rắn chắc. Bệnh lý này thường gây ngứa ngáy nhiều, châm chích và nóng rát nhẹ.
• Nhọt: Đặc trưng bởi tình trạng viêm đỏ nang lông và các tổ chức bao xung quanh. Nhọt thường gây sưng nóng, viêm đỏ và đau nhức nhiều. Với những trường hợp đã tiến triển, tổn thương hóa thành ngòi mủ trắng ở giữa.

Các phương pháp điều trị viêm nang lông

Điều trị viêm nang lông phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ và phạm vi tổn thương. Ở một số trường hợp, tổn thương da có tự thuyên giảm sau khoảng vài ngày hoặc vài tháng mà không cần can thiệp y tế.

Tuy nhiên đối với viêm nang lông do nấm, virus và vi khuẩn, bác sĩ thường đề nghị điều trị để cải thiện triệu chứng, hạn chế tổn thương da, ngừa thâm sẹo và phòng ngừa biến chứng.

1. Sử dụng thuốc bôi + thuốc uống

Thuốc được sử dụng trong điều trị viêm nang lông thường có tác dụng giảm viêm đỏ, sát trùng, ức chế vi khuẩn, nấm và virus. Dựa vào mức độ thương tổn và nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc bôi hoặc thuốc uống sau:

• Dung dịch sát khuẩn: Các dung dịch sát khuẩn như Chlorhexidine 4%, Hexamidine 0.1% và Povidon-Iod 10% được sử dụng 2 – 4 lần/ ngày nhằm làm sạch tổn thương da và ngăn ngừa viêm nhiễm tiến triển nặng.
• Thuốc kháng sinh tại chỗ: Sau khi sử dụng dung dịch sát khuẩn, có thể dùng một số loại kháng sinh tại chỗ như thuốc mỡ Neomycin, thuốc mỡ Mupirocin, thuốc mỡ Axit fucidic, dung dịch Clindamycin, dung dịch Erythromycin trong vòng 7 – 10 ngày nhằm tiêu diệt vi khuẩn khu trú ở nang lông. Khi dùng loại thuốc này, cần sử dụng liên tục trong thời gian được chỉ định để điều trị bệnh dứt điểm và hạn chế nguy cơ tái nhiễm.
• Kháng sinh đường uống: Trong trường hợp viêm nang lông do tụ cầu có mức nặng, cần sử dụng kháng sinh đường uống theo hướng dẫn của bác sĩ. Các loại kháng sinh đường uống được sử dụng trong điều trị viêm nang lông bao gồm Ciprofloxacin, Metronidazol, b-lactamin, Cephalosporin, Amoxicillin,…
• Thuốc bôi chứa Benzoyl peroxide: Benzoyl peroxide được chỉ định trong trường hợp viêm nang lông ở mặt do sử dụng kháng sinh đường uống kéo dài. Trong trường hợp này, cần ngưng thuốc kháng sinh và dùng Benzoyl peroxide để sát khuẩn, bong lớp sừng và tróc vảy da. Ngoài ra, có thể dùng phối hợp với Isotretinoin để kiểm soát mụn trứng cá nặng.
• Thuốc kháng nấm: Nếu viêm nang lông xảy ra do nấm, có thể sử dụng các loại thuốc chống nấm dạng bôi như Canesten, Mycoster và Nizoral. Tuy nhiên đối với các trường hợp viêm nang lông do nấm xảy ra trên diện rộng hoặc xuất hiện ở da đầu, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng nấm đường uống (Itraconazol, Terbinafin, Fluconazol,…) trong 14 ngày để tiêu diệt hoàn toàn vi nấm và hạn chế nguy cơ tái nhiễm.
• Thuốc kháng virus: Thuốc kháng virus (Acyclovir) được dùng trong trường hợp viêm nang lông do virus herpes. Đối với dạng thuốc bôi, nên thoa 6 lần/ ngày và sử dụng thuốc uống 500mg với tần suất 2 lần/ ngày.
• Thuốc trị ký sinh trùng: Trong trường hợp viêm nang lông do ký sinh trùng Demodex, bác sĩ có thể chỉ định kem bôi Permethrin hoặc thuốc bôi Metronidazole kết hợp với Metronidazole đường uống.

Khi dùng thuốc điều trị viêm nang lông, cần sử dụng đều đặn trong thời gian được chỉ định. Ngưng thuốc sớm hoặc dùng không đều có thể gây tình trạng kháng thuốc và giảm hiệu quả điều trị.

2. Biện pháp y tế khác

Trong trường hợp viêm nang lông tái phát nhiều lần, bạn có thể cân nhắc một số biện pháp như:

• Triệt lông bằng tia laser: Đối với viêm nang lông do cạo râu hoặc tẩy lông, nên triệt lông hoàn toàn với tia laser. Ngoài khả năng điều trị và phòng ngừa viêm nang lông, phương pháp này còn cải thiện yếu tố thẩm mỹ và hạn chế tình trạng thâm sạm do cạo lông quá nhiều lần.
• Tiểu phẫu nhọt: Đối với các nang lông bị viêm nhiễm nặng, cần đến cơ sở y tế được bác sĩ chích nhọt, cầm máu và vô trùng. Tự ý nặn nhọt tại nhà có thể kích thích nhiễm trùng lan rộng khiến da sưng nề, viêm đỏ và ứ mủ.

3. Chăm sóc đúng cách

Bên cạnh các phương pháp y tế, bạn có thể kiểm soát tổn thương da, giảm nóng rát và phòng ngừa biến chứng với chế độ chăm sóc đúng cách.

Chế độ chăm sóc đối với bệnh viêm nang lông:

• Tránh cạo râu, tẩy lông và tắm bồn nước nóng trong thời gian điều trị. Các hoạt động này có thể làm nghiêm trọng tổn thương da và tăng nguy cơ hình thành nhọt.
• Nên mặc quần áo rộng, chất liệu mềm và thấm hút nhằm giảm ma sát và tránh gây kích ứng da.
• Không chà xát và gãi cào mạnh lên vùng da tổn thương. Tác động từ các hoạt động này có thể khiến mụn nước vỡ, lở loét, chảy máu và tăng nguy cơ hình thành thâm sẹo.
• Có thể chườm túi mát từ 5 – 10 phút để giảm viêm đỏ và nóng rát.
• Vệ sinh tốt là một trong những biện pháp quan trọng đối với tiến triển bệnh viêm nang lông. Vì vậy, cần tắm rửa từ 1 – 2 lần/ ngày với các sản phẩm diệt khuẩn để loại bỏ virus, vi khuẩn, nấm và hạn chế nguy cơ hình thành nhọt.
• Nên hạn chế các hoạt động làm tăng thân nhiệt như chạy bộ, đạp xe hoặc lao động nặng. Nếu sinh sống trong thời tiết nóng bức, nên trồng nhiều cây xanh và sử dụng quạt/ điều hòa để cân bằng nhiệt độ trong không gian sống.

Kết hợp chế độ chăm sóc với sử dụng thuốc đều đặn có thể kiểm soát viêm nang lông chỉ sau 7 – 10 ngày. Đối với các trường hợp chăm sóc không đúng cách, tổn thương ở nang lông có xu hướng kéo dài, viêm đỏ nặng và có nguy cơ để lại sẹo thâm.

Phòng ngừa viêm nang lông bằng cách nào?

Viêm nang lông là bệnh da liễu thường gặp, tương đối lành tính và có thể điều trị hoàn toàn. Tuy nhiên thương tổn da do bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình, thẩm mỹ và yếu tố tâm lý.

Vì vậy sau khi bệnh thuyên giảm hoàn toàn, bạn cần thực hiện một số phương pháp phòng ngừa tái phát như:

• Hạn chế cạo râu, tẩy lông và tránh gây xây xước da.
• Thận trọng khi sử dụng thuốc corticoid dạng bôi và kháng sinh trị mụn trong thời gian dài. Đồng thời phải tuân thủ liều lượng và tần suất dùng thuốc được bác sĩ chỉ định.
• Không mặc quần áo chật, chất liệu bí và chưa phơi khô hoàn toàn. Nên ưu tiên các trang phục có kiểu dáng đơn giản, rộng rãi, chất liệu mềm và thấm hút.
• Thận trọng khi chọn mua mỹ phẩm, tránh sử dụng các sản phẩm chứa thành phần kích ứng và thành phần không rõ ràng.
• Giữ vệ sinh cơ thể thường xuyên nhằm làm sạch mồ hôi, bụi bẩn và hạn chế sự phát triển quá mức của các vi khuẩn có hại.
• Tránh tiếp xúc với hóa chất (dầu khoáng, dầu nhớt,…).
• Nếu có tổn thương da, nên sát trùng với dung dịch khử khuẩn nhằm hạn chế nguy cơ viêm nhiễm.
• Đối với những trường hợp tái phát nhiều lần, nên sử dụng xà phòng diệt khuẩn để làm sạch cơ thể và loại bỏ các ổ vi khuẩn cư trú trên da.
• Ăn uống điều độ, sinh hoạt và luyện tập khoa học nhằm nâng cao khả năng miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm.

Viêm nang lông là bệnh da liễu tương đối phổ biến, thường gặp ở thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Mặc dù dễ điều trị nhưng bệnh lý này có khả năng tái phát nhiều lần, ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình và tâm lý. Vì vậy song song với việc điều trị, cần kết hợp với chế độ chăm sóc và chủ động phòng ngừa bệnh tái phát.