Bệnh trầm cảm có lây không? Có di truyền không?

Bệnh trầm cảm là căn bệnh tâm lý rất nguy hiểm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại đến sức khỏe và tinh thần của người bệnh. Và một trong những vấn đề thắc mắc  của người bệnh lẫn các thành viên trong gia đình đó là bệnh trầm cảm có lây không và có di truyền không?

Bệnh trầm cảm hay còn được gọi là hội chứng trầm cảm được hiểu là một loại rối loạn cảm xúc, rối loạn khí sắc trong tâm thần học với những biểu hiện như mệt mỏi, uể oải, mất năng lượng, buồn bã, chán nản, bất lực, cô lập bản thân ra khỏi xã hội, suy nghĩ tiêu cực, thậm chí là tự tử.

Theo những khảo sát chuyên sâu cho thấy đây là căn bệnh rất phổ biến, có khoảng 3 – 5% dân số thế giới mắc phải căn bệnh này với nhiều biểu hiện rõ rệt. Căn bệnh trầm cảm này có thể xảy ra với bất kỳ đối tượng nào, nhưng phổ biến nhất là trong độ tuổi từ 18 – 45 tuổi và thường thì nữ giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới.

Bệnh trầm cảm có lây lan không?

Theo một nghiên cứu của Tiến sĩ Gerald Haeffel và Jennifer Hames thuộc Đại học Notre Dame ở Indiana được tiến hành tại Mỹ năm 2014 cho kết quả rằng “những cảm xúc tiêu cực của bệnh trầm cảm có khả năng lây lan cho những người xung quanh”. 

Nghiên cứu này được thực hiện dựa trên việc đánh giá thái độ và lối suy nghĩ của 103 đôi bạn bè đều là sinh viên năm nhất đại học đang ở cùng phòng với nhau. Nghiên cứu được thực hiện trong vòng 3 tháng và 6 tháng sau đó.

Kết quả nghiên cứu cho thấy những ai có lối sống không lành mạnh, suy nghĩ tiêu cực thì người bạn cùng phòng cũng sẽ có những thái độ, suy nghĩ và hành vi tương tự. Thậm chí, ở họ còn bộc lộ những triệu chứng của bệnh trầm cảm sau đó.

Các chuyên gia nhận định đây hoàn toàn là điều đúng đắn vì khi một người dành nhiều thời gian cùng với ai đó, chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng ít nhiều về trạng thái tâm lý, lối sống tiêu cực hay tích cực cũng như nhận thức của bạn về một vấn đề nào đó trong cuộc sống. Nếu chẳng may sa vào lối suy nghĩ tiêu cực thì theo thời gian, não bộ của bạn sẽ dễ bị tổn thương và dễ bị trầm cảm hơn.

Ngoài ra, vào năm 2015 đã có một nghiên cứu khác trên chuột đã chỉ ra rằng trầm cảm cũng có thể lây lan trong điều kiện của phòng thí nghiệm. Cụ thể, các nhà nghiên cứu khoa học đã cố tình tạo ra stress, áp lực lên những cá thể chuột thí nghiệm bằng cách đổ nước lên giường của chúng, sau đó bật đèn sáng suốt 48 tiếng để khiến chúng trở nên sợ hãi, căng thẳng, thậm chí chúng còn bỏ qua nước đường (một món mà chúng yêu thích).

Kết quả nghiên cứu cho thấy những cá thể chuột dường như không thể kiểm soát được trạng thái cảm xúc của mình với những biểu hiện tương tự như giai đoạn stress mạn tính của con người. Tiếp sau đó, một số chú chuột mới được thả vào cùng cá thể chuột bị stress và chỉ trong vòng vài tuần, những chú chuột mới cũng có biểu hiện trạng thái chán nản, thờ ơ rõ rệt.

Điều này có thể khẳng định rằng việc tiếp xúc, gần gũi với những người bi quan, tiêu cực và cô đơn trong thời gian quá lâu sẽ khiến bạn cũng bị ảnh hưởng và xuất hiện những cảm xúc đó, thậm chí còn nặng nề hơn.

Đây cũng chính là con đường lây lan duy nhất của bệnh trầm cảm. Vì vậy, bạn không cần phải quá lo lắng quá mức bởi bệnh không lây lan như cơ chế của bệnh truyền nhiễm thông qua việc ăn uống chung, sinh hoạt chung hay lây lan qua việc bị côn trùng chích.

Bệnh trầm cảm có di truyền không?

Bệnh trầm cảm là một bệnh về tâm lý khá phức tạp, hầu hết những người mắc phải căn bệnh này đều phát triển bệnh theo những hướng khác nhau. Ngoài câu hỏi “bệnh trầm cảm có lây không” thì “bệnh trầm cảm có di truyền không” cũng là một vấn đề nhiều người thắc mắc.

Một nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học Anh dựa trên thí nghiệm phân lập gen ở các thành viên trong cùng một gia đình có người bị trầm cảm. Kết quả cho thấy nhiễm sắc thể 3p25 – 26 (một loại gen trầm cảm) được tìm thấy trong hơn 800 gia đình có thành viên tái phát bệnh trầm cảm.

Vì vậy, bệnh trầm cảm là một bệnh có khả năng di truyền với tỷ lệ khoảng 40%. Thậm chí, giữa những mối quan hệ, anh chị em ruột, bố mẹ và con cái nếu có người bị bệnh trầm cảm thì nguy cơ mắc bệnh cũng tăng lên gấp 5 lần so với người bình thường.

Ngoài ra, một yếu tố khác cũng liên quan chủ yếu đến việc di truyền căn bệnh trầm cảm đó là hormone Serotonin. Serotonin là một chất kích thích có vai trò liên lạc giữa các tế bào thần kinh não với nhau. Nếu hàm lượng serotonin bị mất cân bằng sẽ gây ra nhiều sự thay đổi về trạng thái tâm lý, cảm xúc cũng như nhiều bệnh lý khác như rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn lo âu, dễ hoảng loạn…

Đây được xem là chìa khóa về sự di truyền của bênh trầm cảm. Vì nếu các gen vận chuyển Serotonin đến não bộ gặp vấn đề hay sự hiện diện của gen vận chuyển dài và ngắn cũng có thể di truyền và gây ra trầm cảm trong các thế hệ.

Làm thế nào để phòng ngừa tránh bị lây bệnh trầm cảm?

Những nghiên cứu trên cho thấy bệnh trầm cảm vừa có khả năng lây lan vừa có khả năng di truyền. Tuy nhiên, không phải vì vậy mà bạn cùng các thành viên trong gia đình bỏ mặc người bệnh hay cách ly họ ra khỏi gia đình, cộng đồng. Điều này chỉ càng khiến họ trở nên sợ hãi khi bị cô lập và rời khỏi không gian sống của mình.

Thay vào đó, mọi người cần duy trì sự tỉnh táo, không có những biểu hiện về lời nói, hành vi phân biệt đối xử và hỗ trợ hết mức về khía cạnh tinh thần để tình trạng bệnh nhanh chóng được cải thiện tốt hơn. Hãy lưu ý thực hiện một số biện pháp sau đây:

• Ý thức mối nguy hại của trầm cảm: Hết sức tỉnh táo và ý thức rõ ràng về mối nguy hiểm của trầm cảm để cân bằng cảm xúc của mình. Mỗi khi tiếp xúc với một người mà họ có suy nghĩ quá tiêu cực, thậm chí đến mức cực đoan tốt nhất bạn cần vững trí và nhắc nhở bản thân mình rằng sự tiêu cực đó không hề tốt, không có thật để tránh bị cuốn theo nó.
• Thay đổi suy nghĩ: Bất kỳ điều gì cũng có thể thay đổi được, kể cả ý thức và suy nghĩ. Để tránh rơi vào trầm cảm, tốt nhất bạn nên học cách suy nghĩ tích cực ngay cả trong những trường hợp tệ nhất, mệt mỏi, buồn bã… Hãy thường xuyên ra ngoài vui chơi cùng gia đình bạn bè, tâm sự với người thân hoặc tìm đến những người có nhiều năng lượng tích cực để cân bằng lại suy nghĩ, nhận thức.
• Xây dựng một chế độ ăn uống khoa học: Ăn uống lành mạnh, khoa học để kiểm soát cân nặng, tránh thừa cân béo phì và ưu tiên những loại thực phẩm tốt cho bệnh trầm cảm như: nhóm thực phẩm chứa chất chống oxy hóa, giàu vitamin A, C, E, protein, magie, selen, axit béo omega – 3… để tăng cường sức đề kháng, cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần.
• Thiết lập lối sống lành mạnh: Bên cạnh đó, hãy tuân thủ những nguyên tắc khoa học để có một lối sống thoải mái, lành mạnh về tinh thần như ăn ngủ khỏe, nghỉ ngơi nhiều và làm những gì mình thích, ngủ sớm, ngủ đủ giấc, giải trí có chừng mực, không hút thuốc hay nghiện rượu bia…

• Giữ thoải mái tinh thần: Giữ cho đầu óc thoải mái, không căng thẳng bằng cách tập thể dục thường xuyên, tập những bài tập kích thích não bộ thư giãn.
• Khám bệnh định kỳ: Người mắc bệnh trầm cảm cần được thăm khám kỹ lưỡng và tiếp nhận điều trị càng sớm càng tốt. Bên cạnh đó, phải tiến hành khám sức khỏe tổng quát định kỳ để sớm phát hiện các bệnh thực thể về não.

Có thể nói, việc tiếp xúc, giao tiếp với những người bị trầm cảm không phải nguyên nhân chủ yếu gây ra trầm cảm mà nó chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với bình thường, nhất là trong những trường hợp bạn tinh thần của bệnh đang bị tổn thương. Vì vậy, hãy bảo vệ sức khỏe của bản thân bằng những biện pháp vừa kể trên và nhờ đến sự hỗ trợ điều trị của bác sĩ tâm lý nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng tâm lý bất thường nào.