Chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên – Điều cần biết

Chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên là một việc làm quan trọng và cấp thiết. Điều này không những đảm bảo được sức khỏe cho trẻ mà còn đảm bảo chất lượng dân số cho toàn xã hội. Vậy cần làm gì để bảo đảm sức khỏe sinh sản cho trẻ khi bước vào độ tuổi dậy thì – vị thành niên?

I/ Những điều cần biết về tuổi vị thành niên

Tuổi vị thành niên là một cụm từ dùng để chỉ giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ em sang người trưởng thành, được tính từ từ giai đoạn 10 – 18 tuổi. Bước vào độ tuổi này, cơ thể của trẻ sẽ diễn ra nhiều sự thay đổi về cơ quan sinh dục, vóc dáng, tâm sinh lý dưới tác dụng sinh lý của hormone. Từ đó, trẻ sẽ phân biệt rõ giới tính, đồng thời bắt đầu có khả năng tình dục và sinh sản.

Khi nói đến sức khỏe sinh sản vị thành niên là đang nói đến tình trạng khỏe mạnh về vật chất, tinh thần, xã hội và cả những yếu tố cấu tạo và hoạt động của bộ máy sinh sản vị thành niên. Chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên chính là đảm bảo cho những yếu tố được khỏe mạnh.

Những dấu hiệu cho thấy sự thay đổi về sinh lý ở độ tuổi vị thành  niên:

• Đối với nữ: Những thay đổi này sẽ bắt đầu từ năm 8 – 13 tuổi, trung bình là 15 tuổi. Quá trình dậy thì hoàn tất trong thời gian từ 13 – 18 tuổi. Lúc này cơ thể bạn gái sẽ có sự thay đổi ở vú, khung xương chậu phát triển, xương đùi, các mô mỡ hình thành đường cong, cân nặng, chiều cao và bộ phận sinh dục phát triển. Đặc biệt, buồng trứng của bạn gái sẽ bắt đầu hoạt động và xuất hiện kinh nguyệt. Trong khoảng 1 năm đầu hành kinh, chu kỳ kinh nguyệt không đều và thời gian hành kinh cũng có sự thay đổi.
• Đối với các bạn nam: Độ tuổi dậy thì bắt đầu từ 10 – 15 tuổi. Những dấu hiệu dễ thấy là vỡ tiếng, phát triển cân nặng, chiều cao; có ria mép, xuất hiện râu ở cằm; tuyến bã nhờn và tuyến mồ hôi phát triển gây mụn trứng cá, các cơ trở nên rắn chắc, xương ngực và xương vai phát triển; sự to lên của dương vật và tinh hoàn, sụn giáp phát triển hình thành nên trái cổ. Trong độ tuổi dậy thì, tinh hoàn hoạt động và sản sinh ra nội tiết sinh dục nam và tinh trùng với biểu hiện là xuất tinh hoặc những lần đầu là mộng tinh.

Thay đổi về tâm lý ở trẻ vị thành niên:

Không chỉ có sự thay đổi về sinh lý mà trẻ còn có sự thay đổi về tâm lý khi bước vào tuổi vị thành niên. Đặc biệt là dễ thay đổi tính cách và các hành vi ứng xử:

• Nhân cách: Trẻ cố gắng chứng tỏ mình là người lớn, có hành vi bắt chước người lớn.
• Tính độc lập: Bước vào tuổi dậy thì, cả trẻ nam và nữ đều có xu hướng tách ra, ít phụ thuộc vào bố mẹ. Lúc này, con có xu hướng chuyển từ sinh hoạt gia đình sang sinh hoạt bạn bè và đôi khi có xu hướng chống lại những quan điểm của cha mẹ.
• Tính tích hợp: Trẻ tạo ra giá trị của bản thân bằng cách thu thập thông tin từ nhà trường, cha mẹ, bạn bè, xã hội… Từ đó tạo nên sự tự tin và tác động đến cách ứng xử của trẻ.
• Tình cảm: Ở độ tuổi vị thành niên, trẻ chuẩn bị cho mối quan hệ yêu đương. Trẻ bắt đầu học cách biểu lộ tình cảm và điều khiển cảm xúc, phát triển khả năng yêu và được yêu , bày tỏ thái độ thân mật trong mối quan hệ với những người khác.
• Trí tuệ : Bước vào độ tuổi vị thành niên, trẻ cũng sẽ thích lập luận hơn và thích nhìn sự vật theo quan điểm lý tưởng hóa.

Với những sự thay đổi cả về sinh lý và tâm lý để bắt đầu bước sang giai đoạn trưởng thành, trẻ vị thành niên thường rất tò mò về cơ thể mình và những thứ xung quanh. Vì vậy, đây là đối tượng dễ bị dụ dỗ, lừa gạt, mua chuộc, xâm hại, đồng thời dễ bắt chước các thói hư tật xấu. Trong đó, dễ gặp nhất là quan hệ tình dục không an toàn, dễ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục hoặc dễ bị lôi kéo sử dụng các chất kích thích, chất gây nghiện. Vì vậy, gia đình và nhà trường cần có biện pháp giáo dục và chăm sóc sức khỏe sinh sản đúng cách để bảo vệ con em mình.

II/ Cách chăm sóc sức khỏe sinh sản ở trẻ vị thành niên

Như đã đề cập ở trên, bước vào độ tuổi vị thành niên, cơ thể trẻ có những thay đổi cả về sinh lý và tâm lý mà đặc biệt là sự thay đổi về cơ quan sinh dục. Đối với các bạn nữ sẽ xuất hiện kinh nguyệt do phóng noãn. Với các bạn nam sẽ có khả năng sản sinh tinh trùng và xuất tinh. Nếu có điều kiện làm cho tinh trùng và trứng rụng gặp nhau, bạn nữ sẽ có nguy cơ mang thai cho dù tỉ lệ rất thấp.

Tuy đã có khả năng sinh sản, nhưng khi các em chưa đủ 18 tuổi thì vẫn là trẻ vị thành niên, chưa phải là người lớn và chưa thể tự đưa ra quyết định. Do đó, các bậc phụ huynh cần nắm rõ cách chăm sóc sức khỏe sinh sản ở trẻ vị thành niên để giúp con hiểu và tự biết bảo vệ bản thân mình.Sau đây là những điều cần lưu ý:

Hướng dẫn trẻ vệ sinh vùng kín đúng cách:

• Đối với các bạn nam, cha mẹ nên chú ý và hướng dẫn con phát hiện sớm các biểu hiện bất thường về cơ quan sinh dục của mình như: Hẹp bao quy đầu, lỗ tiểu có vị trí bất thường, tinh hoàn ẩn… Từ đó đi khám và điều trị sớm. Ngoài ra, không nên để con mặc quần áo quá chật hoặc bó sát.
• Các bạn nữ phải biết cách vệ sinh vùng kín sạch sẽ, đặc biệt là trong thời kỳ hành kinh. Hãy mạnh dạn đưa con đi khám nếu như đến tuổi 15 – 16 mà vẫn chưa thấy có kinh. Đồng thời, bổ sung thêm viên sắt theo chỉ định của bác sĩ để phòng ngừa tình trạng thiếu máu do sắt.

Hãy cho con biết hậu quả của việc quan hệ tình dục sớm:

Trẻ vị thành niên hoạt động tình dục sớm thường xuất phát từ sự tò mò hoặc do sự tác động của ngoại cảnh. Nếu quan hệ tình dục vào độ tuổi này, trẻ  vị  thành niên thường có 2 nguy cơ đó là: Có thai ngoài ý muốn hoặc mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Khi quan hệ tình dục, cả hai đều không biết là bạn của mình có mang bệnh hay không và các bạn cũng không biết đến việc sử dụng bao cao su. Quan hệ ở độ tuổi này thường là vụng trộm, trong những điều kiện thiếu vệ sin nên dễ khiến mầm bệnh xâm nhập sâu vào đường sinh dục. Đặc biệt là ở các bạn nữ, đường sinh dục thường xuyên tiết dịch lại làm tăng khả năng mầm bệnh lan sâu hơn. Nhưng kể cả khi mắc bệnh, với tâm lý xấu hổ, các bạn có xu hướng giữ kín không dám đi khám và điều trị,từ đó gây nhiều biến chứng. Nó sẽ làm ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe sinh sản và thậm chí là làm mất khả năng sinh con trong tương lai.

Có nhiều bệnh lý lây truyền qua đường tình dục như: Bệnh lậu, viêm âm đạo, viêm đường tiết niệu, mụn rộp sinh dục, viêm niệu đạo do trùng roi, viêm gan B, C… Nhiều bệnh không thể điều trị dứt điểm mà để lại nhiều di chứng về sau. Vì vậy, cha mẹ cũng cần tìm hiểu thêm về các bệnh lý này để có thể chia sẻ nhiều hơn với con của mình.

Chưa hết, quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên còn có thể mang thai ngoài ý muốn. Vì cấu tạo các bộ phận sinh sản chưa phát triển đầy đủ dẫn đến đẻ khó. Các em thường rơi vào tình trạng thiếu máu, dễ nhiễm độc thai nghén gây sản giật. Nếu phá thai, nó cũng có nguy cơ gây ra nhiều biến chứng cho trẻ nữ. Dù là giữ thai để sinh con hay phá thì cũng là những giải pháp gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ.

Để tránh gặp phải tình trạng này, các bậc cha mẹ nên khéo léo nói cho con biết về những tác hại khi quan hệ tình dục sớm. Đồng thời, khuyên con cần phải làm gì để bảo vệ bản thân.

Hướng dẫn các biện pháp tránh thai cho trẻ vị thành niên:

Đa số các bậc cha mẹ thường có tâm lý e ngại khi nói đến những vấn đề nhạy cảm như quan hệ tình dục với con cái. Điều này sẽ khiến trẻ không có kinh nghiệm hoặc không biết cách nào để bảo vệ mình. Trong khi đó, tuổi vị thành niên  là độ tuổi bắt đầu tò mò về cơ thể bạn khác giới, thường hay đi quá giới hạn. Do đó,  các bậc cha mẹ đừng  e ngại mà hãy chia sẻ khéo léo với con những biện pháp tránh thai an toàn. Trong đó, được dùng phổ biến nhất là bao cao su.

Tuy nhiên, mục đích cuối cùng hướng đến là hãy cho con biết về những tác hại của việc quan hệ tình dục sớm, tác hại của việc nạo phá thai. Vì vậy, hãy khuyên con có những mối quan hệ lành mạnh. Để con tránh xa những phim ảnh, hình ảnh, trang web đồi trụy, khiêu dâm.

Thường xuyên đưa con đi khám định kỳ:

Đây là việc làm nên làm khi chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên. Thường xuyên đi khám sức khỏe sẽ giúp các bậc cha mẹ phát hiện sớm các triệu chứng bất thường và điều trị sớm. Đặc biệt, nếu con có vấn đề khó nói, mẹ có thể đưa trẻ đến những phòng khám sức khỏe tâm lý để khám. Các bác sĩ sẽ thực hiện những bài trắc nghiệm tâm lý, liệu pháp tâm lý để chẩn đoán và trị liệu cho con.

Trên đây là những điều cần biết về chăm sóc sức khỏe sinh  sản vị thành niên. Giai đoạn dậy thì – vị thành niên, con sẽ có những thay đổi vô cùng lớn cả về mặt tâm lý và sinh lý. Do đó, các bậc phụ huynh hãy dành nhiều thời gian hơn cho con, hãy làm bạn với trẻ và sẵn sàng giải đáp hay chia sẻ những điều có ích để con biết cách tự chăm sóc bản thân mình.