Mụn bọc là gì? Nguyên nhân và cách điều trị mụn bọc không để lại sẹo

Mụn bọc là thể nặng của mụn trứng cá, đặc trưng bởi nốt mụn lớn, viêm đỏ, sưng đau và ứ mủ trắng ở bên trong. So với các loại mụn thông thường, mụn bọc gây tổn thương cấu trúc da và có nguy cơ để lại sẹo thâm, sẹo rỗ (lõm) nếu điều trị và chăm sóc không đúng cách.

Mụn bọc là gì?

Mụn bọc là một trong những thể nặng của mụn trứng cá. Loại mụn này có kích thước lớn, viêm đỏ, bên trong có nhân cứng và mủ trắng. Mụn thường gây đau nhức, ngứa ngáy, nóng rát và khó chịu.

Khác với các loại mụn trứng cá thông thường, mụn bọc gây tổn thương da nghiêm trọng. Nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách, da có thể bị thâm đen và hình thành sẹo lõm.

Thực tế cho thấy, đa phần các trường hợp bị mụn bọc đều có làn da nhờn, thói quen vệ sinh kém, rối loạn nội tiết tố, căng thẳng thần kinh kéo dài và thường xuyên trang điểm. Các yếu tố này khiến bề mặt da bị bít tắc, tạo điều kiện cho vi khuẩn kỵ khí phát triển gây viêm nhiễm và ứ mủ ở nang lông.

Dấu hiệu nhận biết mụn bọc ở má, cằm và cánh mũi

Mụn bọc thường xuất hiện ở những vùng da bài tiết nhiều dầu như cánh mũi, cằm và má. Ngoài ra, mụn cũng có thể xuất hiện ở cổ, thái dương và trán nhưng ít phổ biến hơn.

Các dấu hiệu nhận biết mụn bọc:

• Ban đầu, mụn bọc chỉ xuất hiện ở dạng chấm đỏ hơi nổi cộm trên bề mặt da. Ấn vào có cảm giác ngứa và đau nhẹ.
• Sau một vài ngày, mụn phát triển lớn, viêm đỏ và ứ mủ ở bên trong. Lúc này, nốt mụn có dấu hiệu sưng nóng, viêm đỏ và đau nhức nhiều.
• Một số mụn bọc lớn có thể gây đau và đỏ các vùng da lân cận.
• Nếu chăm sóc đúng cách, mụn có thể khô dần sau 3 – 5 ngày và lộ rõ nhân mụn trên bề mặt da.
• Sau khi loại bỏ nhân mụn, da mặt có thể bị thâm, đỏ hoặc hình thành sẹo rỗ (tùy thuộc vào chế độ chăm sóc và điều trị).

Ngoài ra, mụn bọc cũng có thể xuất hiện ở những vùng da khác trên da cơ thể như ngực, cổ và lưng.

Các nguyên nhân gây mụn bọc phổ biến

Có nhiều nguyên nhân gây ra mụn trứng cá nói chung và mụn bọc nói riêng. Trong đó phổ biến nhất là do vi khuẩn kỵ khí, bít tắc nang lông và hoạt động bài tiết dầu thừa quá mức.

Các nguyên nhân phổ biến gây ra mụn bọc:

• Da tiết quá nhiều dầu, bã nhờn: Hoạt động bài tiết dầu là cơ chế tự nhiên của da nhằm dưỡng ẩm, làm dịu bề mặt và giảm thân nhiệt. Tuy nhiên ở một số trường hợp, làn da có thể bài tiết dầu thừa và bã nhờn quá mức khiến nang lông bị bít tắc và hình thành mụn bọc.
• Vi khuẩn P. acnes: Vi khuẩn kỵ khí gram dương Propionibacterium acnes (P. acnes) tồn tại trên da với số lượng nhỏ. Tuy nhiên khi da bài tiết quá nhiều thừa, vi khuẩn có thể hấp thu bã nhờn và phát triển mạnh. Nhằm bảo vệ cơ thể, tế bào bạch cầu có xu hướng di chuyển đến nang lông chứa ổ vi khuẩn gây viêm đỏ, sưng đau và hình thành mụn.
• Lỗ chân lông bị tắc nghẽn: Thực tế, vi khuẩn P. acnes chỉ phát triển trong môi trường không có oxy. Vì vậy, tình trạng lỗ chân lông bị tắc nghẽn được xem là một trong những nguyên nhân gây mụn trứng cá nói chung và mụn bọc nói riêng.

Ngoài những nguyên nhân trực tiếp trên, mụn bọc cũng có thể hình thành do các yếu tố thuận lợi sau:

• Vệ sinh da mặt kém là yếu tố thuận lợi khiến dầu thừa tích tụ trong nang lông và kích thích vi khuẩn P. acnes phát triển mạnh.
• Sử dụng thuốc bôi chứa corticoid trong thời gian dài khiến da suy giảm chức năng đề kháng và nổi mụn bọc ồ ạt.
• Mụn bọc cũng có thể là hệ quả do rối loạn nội tiết tố và căng thẳng thần kinh. Các vấn đề sức khỏe này khiến bề mặt da đổ nhiều dầu, lỗ chân lông có dấu hiệu sừng hóa khiến bã nhờn ứ đọng và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh (dùng quá nhiều, muối, gia vị cay nóng, thường xuyên sử dụng thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, chất bảo quản, uống nhiều rượu bia, cà phê,…) khiến da bị thiếu nước, tăng hoạt động sản xuất bã nhờn và gây ra mụn bọc.
• Người có thói quen trang điểm đậm, tự nặn mụn tại nhà, đeo khẩu trang thường xuyên, hay sờ tay lên da mặt,… có nguy cơ cao bị mụn bọc và mụn mủ.
• Tính chất công việc phải tiếp xúc thường xuyên với hóa chất, không khí ô nhiễm, chất gây dị ứng và dầu mỡ.
• Mụn bọc cũng có thể là hệ quả do bệnh Cushing, đa nang buồng trứng và bệnh cường giáp.
• Tiền sử gia đình có các vấn đề da liễu như mụn trứng cá, viêm da tiết bã, da dầu, lỗ chân lông to,…

Bên cạnh đó, mụn bọc cũng có thể xảy ra do một số nguyên nhân và yếu tố rủi ro ít gặp hơn như tác dụng phụ của một số loại thuốc, dị ứng mỹ phẩm, thức khuya, hút thuốc lá thường xuyên, dùng các sản phẩm bôi ngoài da không rõ nguồn gốc – xuất xứ,…

Bị mụn bọc có nguy hiểm không?

Như đã đề cập, mụn bọc là thể nặng của mụn trứng cá. Vì vậy loại mụn này có thể gây đau nhức, viêm đỏ, ngứa ngáy và khó chịu. Ngoài ra, kích thước mụn lớn còn ảnh hưởng đến yếu tố thẩm mỹ, gây ra tâm lý e ngại và thiếu tự tin khi gặp gỡ, giao tiếp.

Khác với các loại mụn trứng cá thường gặp, mụn bọc ảnh hưởng đến cấu trúc của lớp trung bì và hạ bì nên có thể để lại sẹo thâm và sẹo rỗ nếu không điều trị đúng cách. Hơn nữa, các nốt mụn bọc liền kề có thể liên kết với nhau tạo thành ổ mụn lớn gây đau nhức dữ dội, phá vỡ mô liên kết của da và tạo thành sẹo lõm sâu.

Các phương pháp điều trị mụn bọc hiệu quả

Các nốt mụn bọc không được điều trị có thể gây viêm đau, sưng nóng và ảnh hưởng cấu trúc da. Vì vậy, cần chủ động tìm gặp bác sĩ nếu mụn bọc nổi nhiều và có kích thước lớn. Dựa vào tình trạng mụn và nguyên nhân cụ thể, bác sĩ Da liễu có thể chỉ định một số phương pháp điều trị sau:

1. Sử dụng thuốc bôi, thuốc uống trị mụn bọc

Sử dụng thuốc bôi và thuốc uống là biện pháp điều trị mụn bọc phổ biến nhất. Trong trường hợp mụn bọc có số lượng ít và mức độ nhẹ, bác sĩ chủ yếu chỉ định thuốc bôi ngoài da. Tuy nhiên nếu mụn gây viêm nặng nề, đau nhức hoặc có số lượng nhiều, bác sĩ có thể cân nhắc dùng thuốc uống để kiểm soát tình trạng trên da và ngăn ngừa mụn lây lan rộng.

Các loại thuốc bôi thường được sử dụng để điều trị mụn bọc, bao gồm:

• Kháng sinh dạng bôi: Các loại kháng sinh dạng bôi (Clindamycin, Erythromycin,…) có tác dụng ức chế vi khuẩn kỵ khí, giảm hiện tượng viêm đỏ và sưng đau ở nốt mụn. Loại thuốc này được sử dụng với tần suất 1 – 2 lần/ ngày và thường được chỉ định dùng duy trì thêm vài ngày để ngăn ngừa tình trạng tái phát.
• Benzoyl peroxide: Benzoyl peroxide là hoạt chất có tác dụng trị các loại mụn trứng cá nặng như mụn bọc, mụn nang, mụn mủ,… Hoạt chất này có khả năng thẩm thấu vào nốt mụn viêm, sau đó phân tách thành oxy nhằm ức chế hoạt động của vi khuẩn P. acnes, làm khô cồi và đẩy nhân mụn lên bề mặt da. Tuy nhiên, do có khả năng oxy hóa cao nên Benzoyl peroxide có thể gây thâm sạm vùng da bị mụn và thúc đẩy tốc độ lão hóa.
• Axit salicylic: Axit salicylic là dẫn xuất của beta-hydroxy acid. Thành phần này có khả năng tan trong dầu, giúp làm sạch lỗ chân lông và giảm tình trạng nang lông bị bít tắc. Ngoài ra, axit salicylic còn có đặc tính tiêu viêm, giảm ngứa ngáy và đau rát do các nốt mụn bọc gây ra. Các chế phẩm chứa thành phần này được đánh giá khá an toàn và có thể sử dụng lâu dài để thu nhỏ lỗ chân lông và ngăn ngừa mụn tái phát.
• Retinoid: Retinoid là dẫn xuất của vitamin A ở dạng bôi ngoài da. Hoạt chất này có tác dụng kìm hãm quá trình tạo keratin và làm bong vảy tế bào chết nhằm hạn chế tình trạng bít tắc lỗ chân lông. Nang lông được làm sạch tạo điều kiện cho oxy đi sâu vào bên trong “vô hiệu hóa” hoạt động của vi khuẩn P. acnes và giảm mụn.

Ngoài ra, bác sĩ da liễu cũng có thể kê toa một số loại thuốc bôi chứa thành phần tự nhiên như tinh dầu tràm trà, trà xanh, rau má, nha đam,… để hỗ trợ giảm viêm và phục hồi vùng da tổn thương do mụn.

Đối với những trường hợp mụn bọc có kích thước lớn, nổi ồ ạt và gây viêm đau nặng nề, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định một số loại thuốc uống sau:

– Kháng sinh đường uống:

Kháng sinh đường uống (Clindamycin, Tetracycline, Minocycline,…) được sử dụng trong trường hợp mụn bọc lớn và không thuyên giảm khi dùng thuốc bôi. Mặc dù có hiệu quả rõ rệt nhưng nhóm thuốc này có thể gây rối loạn tiêu hóa và viêm nang lông nếu lạm dụng quá mức.

– Isotretinoin:

Isotretinoin là dẫn xuất của vitamin A ở dạng uống. Loại thuốc này thường được sử dụng để điều trị các bệnh viêm da mãn tính và mụn trứng cá thể nặng. Do có nguy cơ cao nên Isotretinoin chỉ được dùng khi thực sự cần thiết.

Thuốc có tác dụng thu nhỏ tuyến bã nhờn nhằm hạn chế hoạt động sản xuất dầu thừa và giảm tình trạng tắc nghẽn lỗ chân lông. Bên cạnh đó, Isotretinoin còn có đặc tính kháng viêm và biệt hóa tế bào. Loại thuốc này có khả năng giảm mụn bọc có mức độ trung bình đến nặng rõ rệt.

Tuy nhiên, thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ như khô môi, rụng tóc, sưng mí mắt, chảy máu, khô da, viêm tụy, đau nhức khớp, đau cơ, tâm trạng bất thường, thay đổi thị lực,… Ngoài ra khi sử dụng loại thuốc này, không nên can thiệp công nghệ laser CO2 Fractional và mang thai trong ít nhất 6 tháng.

2. Liệu pháp hormone

Liệu pháp hormone thường được chỉ định đối với nữ giới bị mụn bọc do tăng nồng độ androgen quá mức hoặc do nội tiết tố mất cân bằng. Mụn bọc do nội tiết có tính chất dai dẳng, dễ tái phát, xuất hiện ở nhiều vị trí và có mức độ nặng hơn so với những nguyên nhân thông thường.

Liệu pháp hormone điều trị mụn bọc chủ yếu là sử dụng thuốc tránh thai hoặc chống androgen nhằm cân bằng nội tiết tố, từ đó điều hòa hoạt động bài tiết bã nhờn và giảm mụn.

• Thuốc ngừa thai: Các loại thuốc ngừa thai như Drospirenone, Norethindrone và Norgestimate thường được dùng để điều trị mụn bọc và các loại mụn trứng cá nặng do rối loạn nội tiết tố. Nhóm thuốc này có tác dụng điều hòa hormone và giảm các vấn đề về da do nội tiết tố mất cân bằng. Tuy nhiên, thuốc ngừa thai chống chỉ định với nữ giới bị bệnh đông máu, ung thư vú và tiền sử cao huyết áp.
• Thuốc chống androgen: Hormone androgen tăng cao là nguyên nhân khiến da đổ nhiều dầu, dễ nổi mụn bọc, mụn nang và mụn mủ. Các nhóm thuốc chống androgen được sử dụng trong điều trị mụn bọc bao gồm thuốc chủ vận GnRH, Spironolactone, Flutamide, Glucocorticoid dạng uống,…

Thực tế, liệu pháp hormone có nhiều rủi ro khi áp dụng. Vì vậy bác sĩ chỉ đề nghị đối với những trường hợp bị mụn bọc nặng và không có đáp ứng đối với các biện pháp thông thường.

3. Các biện pháp khác

Ngoài những biện pháp trên, điều trị mụn bọc còn có một số phương pháp khác như:

• Điều trị mụn bọc bằng laser: Phương pháp này sử dụng ánh sáng xanh (Blue-light, Green-light) nhằm loại bỏ ổ vi khuẩn trong nang lông, kích thích da sản sinh collagen và elastin nhằm giảm tình trạng sẹo lõm sau khi điều trị mụn. Tuy nhiên, hiệu quả của phương pháp laser tương đối hạn chế. Do đó, hiện nay phương pháp này chủ yếu được áp dụng đồng thời với sử dụng thuốc và chăm sóc da đúng cách.
• Lấy nhân mụn: Ổ mủ bên trong nang lông có thể phát triển dần theo thời gian, gây hư hại cấu trúc da và tăng nguy cơ để lại sẹo rỗ sau khi điều trị. Hơn nữa, các ổ mủ liền kề có thể kết hợp tạo thành nốt mụn lớn gây đau nhức và tổn thương da nặng nề. Vì vậy đối với những nốt mụn già, bác sĩ sẽ tiến hành lấy nhân mụn chuẩn y khoa để làm sạch nang lông và hạn chế mức độ tổn thương.
• Tiêm corticoid: Tiêm corticoid là biện pháp khẩn cấp được áp dụng đối với trường hợp mụn bọc lớn và gây viêm đau dữ dội. Corticoid (corticosteroid/ cortisone) là một hormone steroid được tuyến thượng thận bài tiết có tác dụng ức chế miễn dịch, chống dị ứng và kháng viêm. Bác sĩ sẽ tiến hành tiêm một lượng corticoid ở dạng dung dịch vào nốt mụn nhằm giảm viêm và đau nhức. Tuy nhiên, biện pháp này có thể gây sẹo lõm và teo da nếu lạm dụng.

Ngoài những phương pháp y tế, bạn cũng có thể sử dụng một số nguyên liệu tự nhiên có đặc tính kháng khuẩn và chống viêm như tinh dầu tràm, trà xanh, bạc hà, đất sét,… để giảm tình trạng viêm đỏ, sưng và đau nhức ở nốt mụn.

Chăm sóc và phòng ngừa mụn bọc tái phát

Vệ sinh da mặt kém là một trong những điều kiện thuận lợi để vi khuẩn P. ances phát triển mạnh và gây mụn bọc, mụn nang. Vì vậy bên cạnh các phương pháp điều trị, cần đảm bảo chăm sóc da đúng cách và khoa học.

Xây dựng chế độ chăm sóc phù hợp còn làm giảm tình trạng viêm đỏ, hạn chế tổn thương da, giảm thiểu mức độ thâm sạm và sẹo rỗ sau khi điều trị mụn. Ngoài ra, chăm sóc da đúng cách còn giúp duy trì làn da khỏe mạnh và phòng ngừa mụn tái phát.

Cách chăm sóc da giúp hỗ trợ điều trị và phòng ngừa mụn tái phát:

• Vệ sinh da mặt 2 lần/ ngày với sữa rửa mặt có thành phần an toàn, độ pH cân bằng (5 – 6), không chứa hương liệu và các thành phần tổng hợp. Khi rửa mặt, nên sử dụng ngón tay massage theo hình xoắn ốc ở những vị trí tiết nhiều dầu như cánh mũi, má và cằm để làm sạch dầu thừa và giảm mụn.
• Không dùng kem dưỡng có thể khiến da khô ráp và có xu hướng tiết nhiều dầu hơn. Vì vậy, nên sử dụng kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, có khả năng thẩm thấu nhanh và khô thoáng nhằm cấp nước cho da và hạn chế tình trạng bít tắc lỗ chân lông.
• Dùng kem chống nắng có độ SPF 35 trở lên và che chắn da khi di chuyển, hoạt động dưới ánh nắng mặt trời. Tia UVA và UVB có trong ánh nắng có thể gây tổn thương da, làm tăng mức độ viêm đỏ của nốt mụn và khiến nốt mụn chậm lành.
• Không đưa tay lên mặt và tránh để vùng da bị mụn tiếp xúc với hóa chất, bụi bẩn, lông thú nuôi và các bề mặt có bụi bẩn, vi khuẩn.
• Không nên trang điểm trong thời gian điều trị mụn bọc. Lớp trang điểm có thể khiến nang lông bị bít tắc, bài tiết nhiều dầu gây ngứa ngáy, đỏ rát.
• Có thể xông mặt với tinh dầu tràm trà, sả, gừng, rau má,… từ 1 – 2 lần/ tuần. Biện pháp này giúp lỗ chân lông giãn nỡ tạo điều kiện loại bỏ tế bào chết, bã nhờn và vi khuẩn tích tụ. Tuy nhiên sau khi xông mặt, nên rửa lại với nước mát để thu nhỏ lỗ chân lông.
• Không sử dụng các sản phẩm chăm sóc da không rõ nguồn gốc – xuất xứ.
• Bổ sung các loại thực phẩm, đồ uống tốt cho làn da như nước lọc, sữa chua, rau xanh, trái cây, các loại cá và hải sản. Hạn chế dùng thịt bò, rau muống, thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, gia vị và chất bảo quản.
• Không sử dụng rượu bia, đồ uống chứa cồn, caffeine và hút thuốc lá khi điều trị mụn trứng cá.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, giải tỏa căng thẳng và mệt mỏi. Ngoài ra, nữ giới bị rối loạn nội tiết có thể dành thời gian tập yoga và bơi lội để cân bằng hormone và hỗ trợ giảm mụn bọc, mụn đầu đen.

Trên đây là những thông tin về nguyên nhân, cách nhận biết, điều trị và phòng ngừa mụn bọc. Trong trường hợp mụn bọc có kích thước lớn và gây đau nhiều, nên chủ động tìm gặp bác sĩ Da liễu để được thăm khám và tư vấn phương án điều trị phù hợp.