Viêm họng do virus – Cách nhận biết, phân biệt và điều trị

Viêm họng do virus là tình trạng niêm mạc họng bị nhiễm trùng do các chủng virus. So với viêm họng do vi khuẩn, loại viêm họng này có mức độ nhẹ, lành tính và có thể giảm nhanh chỉ sau 5 ngày. Tuy nhiên do không có thuốc đặc hiệu nên điều trị viêm họng do virus chủ yếu là sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt, súc miệng với dung dịch kiềm và chăm sóc khoa học.

Viêm họng do virus là bệnh gì?

Viêm họng do virus là tình trạng niêm mạc họng bị nhiễm trùng do các chủng virus thường gặp như adenovirus, coronavirus, virus cúm, virus sởi,… Loại viêm họng này thường bùng phát mạnh vào mùa lạnh hoặc khi thời tiết thay đổi.

Các triệu chứng của bệnh khởi phát đột ngột và không chỉ ảnh hưởng đến cơ quan hô hấp mà còn tác động đến sức khỏe toàn thân. Tuy nhiên viêm họng do virus khá lành tính, thuyên giảm nhanh và hầu như không gây ra biến chứng nguy hiểm.

Bệnh có thể khởi phát đơn độc nhưng cũng có thể xuất hiện cùng lúc với các bệnh lý như sốt phát ban, ho gà, bạch hầu, sởi, cúm, viêm amidan và viêm VA.

Nguyên nhân gây bệnh viêm họng do virus

Nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh lý này là do virus. Các loại virus có khả năng gây nhiễm trùng niêm mạc hầu họng, bao gồm:

• Rhinovirus: Đây là chủng virus khá phổ biến và thường gây ra các bệnh lý hô hấp. Thống kê cho thấy, có khoảng 20% trường hợp viêm họng xảy ra do virus này. Ngoài ra, rhinovirus còn gây bệnh viêm mũi họng, viêm amidan, viêm VA, viêm thanh quản cấp,…
• Herpes simplex: Virus Herpes simplex thường gây mụn rộp sinh dục. Tuy nhiên ở một số ít trường hợp, chủng virus này có thể gây viêm miệng, viêm lợi và viêm họng.
• Epstein-Barr: Virus này thường gây bệnh bạch cầu đơn nhân và các bệnh u nhú. Ngoài ra, Epstein-Barr cũng có thể gây viêm họng và một số bệnh lý hô hấp khác. Chủng virus này không chỉ lây nhiễm qua nước bọt và dịch tiết hô hấp mà còn có khả năng lây qua đường máu.
• Adenovirus: Adenovirus là chủng virus thường gây nhiễm trùng họng, amidan và VA. Tuy nhiên chủng virus này tương đối lành tính và hầu như không gây ra bất cứ biến chứng nào nguy hiểm.
• Virus cúm: Thống kê cho thấy, có đến 50% trường hợp bệnh nhân viêm họng xảy ra do virus cúm (chủ yếu là virus cúm A). Virus cúm có khả năng xâm nhập vào biểu mô đường hô hấp và có nguy cơ nhiễm khuẩn thứ phát cao hơn các loại virus khác.
• Coronavirus: Chủng virus này có hoạt động tương tự rhinovirus, tương đối lành tính và hầu như không xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp như virus cúm.
• Một số chủng virus khác: Ngoài ra, viêm họng còn có thể xảy ra do một số virus khác như virus HIV, Cytomegalovirus, Entervirus, virus Parainfluenza,…

Các loại virus này đều có khả năng lây nhiễm thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với nước bọt/ dịch tiết hô hấp của người mắc bệnh. Ngoài ra ở một số trường hợp hiếm gặp, virus có thể lây nhiễm qua đường máu hoặc lây từ mẹ sang con.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm họng do virus, bao gồm:

• Cơ địa dị ứng
• Hệ miễn dịch suy giảm
• Hút thuốc lá thường xuyên
• Sinh sống trong môi trường ô nhiễm
• Mắc các bệnh hô hấp mãn tính như viêm xoang, viêm amidan,…
• Tiếp xúc thân mật với người bị cảm lạnh, viêm họng, viêm amidan,…

Dấu hiệu nhận biết viêm họng do virus

Bệnh viêm họng do virus thường khởi phát triệu chứng đột ngột. Các triệu chứng thường gặp, bao gồm:

• Sốt cao từ 39 – 40 độ C
• Đau nhức cơ thể, ăn ngủ kém
• Cổ họng có dấu hiệu khô nóng, sau đó chuyển sang đau rát – đặc biệt là khi nuốt, giao tiếp, ho
• Mũi bị ngạt và chảy nước mũi thường xuyên
• Ho khan
• Khàn tiếng nhẹ
• Toàn bộ niêm mạc họng sưng và đỏ, có hiện tượng xung huyết và phù nề
• Một số hạch ở cổ và dưới hàm sưng to
• Amidan sưng to và có chất nhầy trong suốt bao phủ

Phân biệt viêm họng do virus và viêm họng do vi khuẩn

Viêm họng do virus và viêm họng do vi khuẩn đều khởi phát trong giai đoạn cấp. Tuy nhiên mức độ, đặc điểm và cách điều trị của 2 loại viêm họng này hoàn toàn khác nhau. Để áp dụng biện pháp điều trị phù hợp, bạn có thể dựa vào một số triệu chứng như sau:

• Viêm họng do vi khuẩn: Gây sốt cao kèm rét run, ớn lạnh, cổ họng đau nhói dữ dội và có thể lan đến vùng tai. Khi quan sát cổ họng nhận thấy amidan và niêm mạc họng được bao phủ bởi lớp bựa trắng.
• Viêm họng do virus: Gây ra các triệu chứng có mức độ nhẹ hơn. Niêm mạc họng sưng nề, xung huyết và đỏ nhưng không có giả mạc màu trắng.

Chẩn đoán bệnh viêm họng do virus

Trong trường hợp không phát sinh triệu chứng đặc hiệu, bạn nên đến bệnh viện để được chẩn đoán trước khi điều trị. Đầu tiên, bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa vào các triệu chứng lâm sàng như sốt cao đột ngột, tổn thương tại cổ họng, đau rát họng,…

Sau đó có thể đề nghị xét nghiệm máu để đo số lượng bạch cầu. Khác với viêm họng do liên cầu khuẩn, viêm họng do virus thường không gây tăng bạch cầu và không thay đổi tốc độ lắng máu.

Các phương pháp điều trị viêm họng do virus

Không có thuốc điều trị đặc hiệu đối với bệnh viêm họng do virus. Tuy nhiên, bệnh thường thuyên giảm nhanh sau khi điều trị triệu chứng và chăm sóc đúng cách.

1. Sử dụng thuốc điều trị triệu chứng

Thuốc thường được sử dụng trong giai đoạn bệnh mới khởi phát nhằm kiểm soát triệu chứng, hỗ trợ nâng đỡ thể trạng và ngăn ngừa biến chứng. Tuy nhiên khi triệu chứng đã thuyên giảm, cần cân chỉnh liều lượng sử dụng và ngưng thuốc hẳn để hạn chế tình trạng phụ thuộc.

Các loại thuốc được dùng trong điều trị bệnh viêm họng do virus, bao gồm:

• Giảm đau và hạ sốt: Bác sĩ có thể kê toa thuốc Paracetamol, Aspirin và Ibuprofen để giảm đau họng, đau đầu, nhức mỏi mình mẩy và hạ thân nhiệt. Trong đó, Paracetamol là loại thuốc an toàn và được sử dụng phổ biến nhất.
• Súc miệng với dung dịch kiềm: Súc miệng với các dung dịch kiềm như nước muối sinh lý, dung dịch BBM, clorat kali 1%,… giúp giảm đau họng và hỗ trợ loại vi khuẩn trong khoang miệng.
• Nhỏ mũi Argyron 1%: Thuốc nhỏ mũi được sử dụng trong trường hợp viêm họng gây ngạt tắc mũi và chảy nước mũi kéo dài.
• Thuốc bôi Glycerin borat 5%: Loại thuốc này được dùng trực tiếp lên niêm mạc nhằm giảm viêm, làm mát và cải thiện tình trạng đau cổ họng.

LƯU Ý: Thuốc kháng sinh chỉ có hiệu quả đối với viêm họng do vi khuẩn. Vì vậy không tùy tiện sử dụng kháng sinh khi chưa có chỉ định từ bác sĩ. Trong trường hợp viêm họng do virus có bội nhiễm tụ cầu, phế cầu và liên cầu, bác sĩ sẽ chỉ định các loại kháng sinh tương ứng.

Các loại thuốc tây có khả năng ức chế vi khuẩn, virus nhanh chóng nhưng hạn chế là chỉ tập trung chữa triệu chứng bệnh, khi ngưng thuốc, các yếu tố gây bệnh vẫn có thể tái tấn công cơ thể. Đồng thời, việc sử dụng kháng sinh thường xuyên cũng có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch (đặc biệt với trẻ nhỏ và người già), gây ảnh hưởng đến sức khỏe sau này. 

2. Áp dụng mẹo dân gian

Phần lớn các trường hợp viêm họng do virus đều tiến triển lành tính và thuyên giảm nhanh chóng. Khi triệu chứng ổn định, bạn có thể áp dụng một số mẹo dân gian để hỗ trợ tác dụng điều trị, nâng cao thể trạng và giảm tình trạng lạm dụng thuốc.

Các biện pháp giúp hỗ trợ điều trị viêm họng do virus từ dân gian:

• Chườm khăn mát: Ngoài sử dụng thuốc hạ sốt, có thể chườm khăn mát lên trán, cổ, nách và bẹn để hạ thân nhiệt. Bên cạnh đó, nên tắm nước mát và mặc quần áo rộng rãi để hạn chế cơ thể đổ nhiều mồ hôi.
• Trà gừng: Gừng chứa Gingerol có tác dụng chống viêm, sát trùng và giảm đau. Bên cạnh đó, thảo dược này còn có đặc tính ức chế virus, nấm và hạn chế sự phát triển quá mức của vi khuẩn. Uống 1 tách trà gừng ấm trước khi đi ngủ có thể làm dịu cổ họng, giảm đau rát, dứt cơn ho và long đờm.
• Xông mũi với lá bạc hà: Lá bạc hà chứa tinh dầu và hoạt chất Menthol, có tác dụng thông mũi, làm mát và cải thiện tình trạng viêm. Xông mũi với lá bạc hà giúp làm giảm triệu chứng ngạt tắc mũi và hỗ trợ dẫn lưu dịch tiết hô hấp ra bên ngoài.
• Nước chanh mật ong: Trong thời gian điều trị, bạn nên uống nước chanh mật ong thường xuyên. Thức uống này có tác dụng kháng khuẩn, tăng cường sức khỏe và nâng cao chức năng miễn dịch. Ngoài ra, uống nhiều nước còn cân bằng điện giải, hỗ trợ điều hòa thân nhiệt và làm dịu vùng niêm mạc sưng nóng.
• Bổ sung tỏi vào chế độ ăn: Hoạt chất allicin trong tỏi có đặc tính kháng sinh mạnh, giúp ức chế vi khuẩn và virus có hại. Do đó, bạn nên bổ sung loại gia vị này trong chế độ ăn hàng ngày để hỗ trợ ức chế virus gây viêm họng và rút ngắn thời gian điều trị.

3. Biện pháp chăm sóc tại nhà

Ngoài các phương pháp điều trị và cải thiện, nên áp dụng đồng thời với các biện pháp chăm sóc nhằm hỗ trợ ức chế nhiễm trùng, làm dịu cổ họng và tác động tích cực đến tiến triển của bệnh. Kết hợp chế độ chăm sóc với phương pháp y tế có thể rút ngắn thời gian điều trị và giảm nguy cơ phát sinh biến chứng.

Tham khảo thêm: 13 Cách chữa viêm họng tại nhà (mẹo dân gian + lời khuyên y tế)

Các biện pháp chăm sóc bệnh viêm họng do virus:

• Trong ít nhất 3 ngày đầu phát bệnh, bạn nên dành thời gian nghỉ ngơi tại nhà, hạn chế làm việc quá sức hoặc di chuyển nhiều.
• Uống 2.5 – 3 lít nước/ ngày. Nếu bị đắng miệng hoặc buồn nôn, có thể bổ sung nước ép từ trái cây hoặc rau xanh để kích thích vị giác và tăng cường hệ miễn dịch.
• Viêm họng có thể gây đau rát và vướng víu khi ăn uống. Vì vậy trong thời gian này, nên bổ sung các món ăn mềm, ít gia vị, dầu mỡ, dễ nuốt và dễ tiêu hóa.
• Giữ không gian sống mát mẻ và sạch sẽ để tránh tăng thân nhiệt và bội nhiễm đường hô hấp.
• Súc miệng và chải răng thường xuyên nhằm hỗ trợ loại bỏ virus có hại tích tụ trong khoang miệng.
• Nên ngủ sớm và ngủ đủ 7 – 8 giờ/ ngày. Thức khuya có thể gây mệt mỏi, suy nhược cơ thể và tạo điều kiện cho virus bùng phát mạnh.
• Nếu cổ họng bị khô, nên dùng máy tạo độ ẩm để làm dịu niêm mạc đường hô hấp.
• Tránh nói chuyện và la hét vì các hoạt động này có thể khiến niêm mạc bị kích thích và sưng viêm nặng nề hơn.

Phòng ngừa bệnh viêm họng do virus bằng cách nào?

Các chủng virus gây viêm họng có khả năng lây nhiễm cao. Vì vậy nếu không chủ động phòng ngừa, virus có thể xâm nhập vào cơ quan hô hấp và gây tái phát bệnh.

XEM THÊM: Cây thuốc nam trị viêm họng từ ngàn xưa

Các biện pháp phòng ngừa viêm họng do virus:

• Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh hô hấp.
• Đeo khẩu trang và giữ ấm cơ thể khi thời tiết chuyển lạnh đột ngột.
• Trong thời điểm các bệnh hô hấp bùng phát mạnh, nên hạn chế di chuyển đến những nơi đông người như bệnh viện, siêu thị, sân bay và bến xe.
• Thay đổi một số thói quen ảnh hưởng xấu đến cổ họng như lạm dụng bia rượu, thường xuyên uống đá lạnh, hút thuốc lá và dùng cà phê.
• Chải răng và súc miệng 2 – 3 lần/ ngày.
• Cải thiện chất lượng không khí bằng cách vệ sinh không gian sống thường xuyên và sử dụng máy lọc không khí khi cần thiết.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng điều độ, sinh hoạt khoa học và tập thể dục thường xuyên nhằm nâng cao hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Điều trị triệt để các bệnh hô hấp như cảm lạnh, cảm cúm và viêm amidan. Các bệnh lý này có thể là nguyên nhân gây tái phát viêm họng.

Viêm họng do virus thường có mức độ nhẹ và dễ điều trị hơn so với viêm họng do vi khuẩn. Tuy nhiên nếu để kéo dài, vi khuẩn có thể xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp, gây ra hiện tượng bội nhiễm và đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe. Vì vậy cần chủ động thăm khám và điều trị khi phát hiện các dấu hiệu và triệu chứng bất thường.