Cây sương sâm: Đặc điểm nhận dạng và dược tính chữa bệnh

Từ lâu, cây sương sâm đã được người dân khắp nơi ưa dùng bởi tính mát. Không chỉ làm món ăn giải nhiệt ngày hè, sương sâm còn góp mặt trong nhiều bài thuốc chữa bệnh Đông y cổ truyền. Sương sâm có điểm gì dễ dàng nhận dạng? Sương sâm có tác dụng gì trong điều trị bệnh lý? Để giúp bạn đọc giải mã thắc mắc, bài viết dưới đây sẽ bật mí tất tần tật thông tin về loài thảo dược này!

Cây sương sâm là gì?

Sương sâm là tên của loài thảo dược mọc hoang dại trong tự nhiên. Ngoài tên gọi sương sâm, loài cây còn sở hữu những cái tên dân giã như mối trơn, sâm sâm, tiết dê… Nhưng theo khoa học, thực vật sương sâm có tên gọi là Tiliacora triandra thuộc họ Menispermaceae.

Trong sổ sách y học cổ truyền còn ghi, cây sương sâm là một loài thực vật thân leo lâu năm và sinh trưởng mạnh với nhiều nhánh nhỏ. Sương sâm mọc lâu năm và cho phép người dùng thu hái quanh năm.

Cây sương sâm mọc ở đâu?

Cây sương sâm mọc dại ở nhiều nơi trong khu vực Đông Nam Á. Nơi tìm thấy thảo dược sương sâm nhiều nhất phải kể đến Thái Lan, các nước Đông Dương trong đó có Việt Nam. 

Việt Nam được ví là mảnh đất giàu dưỡng chất của sương sâm. Bởi chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy loài cây này mọc dại ở nhiều vùng núi, đồng bằng trên mọi miền tổ quốc Việt Nam. Nhiều người không biết đến những công dụng chữa bệnh tuyệt vời của sương sâm thường phát quang để trồng cây cối. Thế nhưng, với sức sinh trưởng mãnh liệt, cây sương sâm vẫn lớn mạnh và góp phần làm giàu cho nền y học Việt.

Sương sâm có bao nhiêu loại? Đặc điểm nhận dạng thảo dược sương sâm

Ở lãnh thổ Việt Nam, các nhà khoa học tìm được hai loại cây sương sâm. Cụ thể là sương sâm lông và sương sâm trơn. Chúng có đặc điểm chung là sinh trưởng ở dạng thân leo. Chiều dài dây leo có thể đạt trên 5 mét. Ngoài ra, hai loài sương sâm còn có những đặc điểm riêng biệt như sau:

Sương sâm trơn

Các nhánh cây thường rất mảnh và được bao phủ bởi lớp lông mịn và gai nhọn. Lá sương sâm có phiến cứng với kích thước dài khoảng 9cm, rộng 4cm và không có lông bao bọc. Lá sương sâm trơn có màu nhạt khi còn non và chuyển dần sang xanh đậm khi già. Đường gân chạy dọc theo phiến lá. 

Hoa sương sâm mọc thành từng chùm nhỏ có màu vàng nhạt, cánh hoa liti. Mỗi bông hoa có đến 7,8 nhị. Khi kết trái, quả sương sâm hình tròn nhỏ kích thước 10-12mm. Thời gian sương sâm ra hoa là từ tháng 3 cho đến tháng 6 mỗi năm. Đến tháng 7, quả sương sâm sẽ chín và đổi màu tím như màu nho đen.

Sương sâm lông

Cây sương sâm lông được bao phủ bởi một lớp lông dày. Lá cây không nhẵn như sương sâm trơn mà được bao phủ lông ở mặt dưới của lá. Cuống lá sương sâm lông có phần ngắn hơn. Kích thước của lá dài khoảng 6 đến 10cm, rộng 4 đến 9cm và có màu xanh rờn chỉ không đậm như sương sâm trơn.

Hoa sương sâm lông mọc thành cụm tại các nách của thân leo với đặc điểm mọc phân nhánh. Các nhánh hoa có thể đạt độ dài 7cm. Hoa kết trái màu vàng, tròn nhỏ màu đỏ và có lông bao phủ. 

Thu hái cây sương sâm như thế nào?

Mọi bộ phận của cây sương sâm đều có thể làm thuốc. Tuy nhiên, người dân thường chỉ thu hái phần lá của cây để chế biến là chủ yếu. Cây sương sâm sinh trưởng rất nhanh và cho thu hoạch chỉ sau 3 đến 4 tháng trồng. Người ta thường chọn những lá sương sâm già có màu xanh lục đậm bởi có nhiều dược tính hơn so với lá non.

Cây sương sâm cho phép thu hái quanh năm. Sau khi được thu hoạch, các bộ phận của cây sương sâm được đem rửa sạch rồi phơi hoặc sấy khô. Sau đó, sương sâm khô được bảo quản trong túi bóng kín để tránh ẩm mốc.

Dược tính ít ai biết của cây sương sâm

Sương sâm sớm có mặt trong nhiều bài thuốc gia truyền của Đông y, Tây y. Loại dược liệu thiên nhiên này được đánh giá đem tới nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe của con người. Đặc biệt, dược liệu sương sâm chính là loại tiên dược để bồi bổ sức khỏe cho cơ thể dẻo dai. Bởi thế, rất nhiều bài thuốc bổ có sự góp mặt của sương sâm. Cây sương sâm có dược tính như thế nào?

Nghiên cứu đã được công bố kết quả tại Thái Lan cho biết sương sâm là loài thảo dược giàu dinh dưỡng. Các nhà khoa học đã tìm thấy hơn mười loại dưỡng chất trong loại thực vật này. Điển hình là chất xơ, sắt, canxi, vitamin A, C… Bên cạnh đó, sương sâm còn chứa rất nhiều dưỡng chất như quexitok sterol, ancaloit… Còn với Đông y, cây sương sâm là vị thuốc quý có tính mát, giúp cơ thể thanh lọc độc tố và chữa nhiều bệnh lý về gan, dạ dày, huyết áp, tiểu đường…

Cây sương sâm chữa được bệnh gì?

Cây sương sâm mang đến nguồn dưỡng chất vô cùng bổ dưỡng cho cơ thể. Tính mát của dược liệu còn giúp cơ thể thanh giải độc tố và cải thiện rất nhiều bệnh lý cho cơ thể. Dưới đây là chi tiết các công dụng và cách chữa bệnh từ cây sương sâm:

Chữa bệnh tiểu khó

Thành phần cây sương sâm rất tốt cho hệ bài tiết, đặc biệt là thận. Vì thế người mắc chứng tiểu khó, tiểu buốt có thể dùng loại thảo dược này để điều trị thay vì dùng thuốc kháng sinh nhiều tác dụng phụ:

• Bước 1: Chuẩn bị một nắm lá sương sâm tươi rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn. 
• Bước 2: Vò nát lá sương sâm rồi cho thêm nước để lọc lấy nước cốt. 
• Bước 3: Cho thêm đường vào nước cốt sương sâm rồi khuấy tan.
• Bước 4: Cho nước cốt lá sương sâm vào ngăn mát tủ lạnh.

Nước sương sâm sau khi được làm mát sẽ nhanh chóng đông lại như thạch. Bạn có thể thưởng thức món ăn vặt thanh mát, bổ dưỡng mà không tốn một đồng.

Chữa khó tiêu, đau bụng

Bên cạnh công dụng lợi tiểu thì cây sương sâm cũng thúc đẩy hoạt động của hệ tiêu hóa. Nhờ đó mà người bệnh gặp tình trạng táo bón, khó tiêu, rối loạn tiêu hóa cũng thuyên giảm. Cách tiến hành chữa khó tiêu được thực hiện đơn giản như sau:

• Bước 1: Lá sương sâm khô tán bột, hạt tiêu xay, gừng khô xay thành bột.
• Bước 2: Trộn 3 nguyên liệu trên theo tỷ lệ chuẩn 4:5:6.
• Bước 3: Cho thêm mật ong vừa đủ để kết dính các nguyên liệu.
• Bước 4: Vo hỗn hợp thành viên nhỏ như hạt đỗ đen và bảo quản trong hộp kín.

Viên thuốc từ sương sâm được dùng theo liều lượng mỗi ngày 2 viên chia làm 2 bữa sáng tối. Duy trì uống trong vòng 2 – 3 tuần, bạn sẽ không còn khó chịu mỗi khi đi vệ sinh nữa.

Chữa cao huyết áp

Mỡ máu là nguyên nhân hàng đầu khiến thành mạch bị bó hẹp làm áp lực máu tăng cao và khiến cao huyết áp bộc phát. Cây sương sâm được biết đến là thần dược chữa trị bệnh cao huyết áp. Tất cả là nhờ vào hàm lượng hoạt chất dồi dào của sương sâm có khả năng ngăn cản quá trình tích tụ mỡ thừa ở thành mạch. 

• Bước 1: Chuẩn bị một nắm lá sương sâm rửa sạch qua nước muối loãng.
• Bước 2: Dùng cối giã hoặc máy xay để xay nhuyễn lá sương sâm.
• Bước 3: Lọc riêng phần nước cốt và phần bã lá sương sâm đã xay.
• Bước 4: Người bệnh uống nước lá sương sâm, dùng phần bã để nấu canh.

Chữa bệnh tiểu đường

Đặc biệt, dược liệu sương sâm còn phát huy tác dụng trong việc hạ axit trong cơ thể. Đồng thời, cơ thể được kích thích tăng cường tiết hormone insulin để không làm gián đoạn quá trình chuyển hóa đường thành năng lượng. Vì thế, cây sương sâm là người bạn vàng của bệnh nhân mắc tiểu đường. Để cải thiện đường huyết bằng sương sâm, bạn cần làm theo các bước sau:

• Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu gồm lá sương sâm 60g, lá rung rúc 45g, lá rau đắng 30g.
• Bước 2: Sau khi rửa sạch bằng nước muối loãng, các nguyên liệu được cho vào nồi nấu.
• Bước 3: Đổ nước ngập dược liệu và đun sôi ở lửa lớn khoảng 5 – 10 phút thì tắt bếp.
• Bước 4: Nước thuốc từ cây sương sâm được uống thay cho nước lọc. hằng ngày

Lưu ý, nước thuốc chỉ được sử dụng trong ngày và không để đến ngày hôm sau. Thuốc được uống khi ấm nóng có tác dụng tốt nhất.

Chữa bệnh thủy đậu

Thủy đậu là bệnh lý dễ lây lan và để lại nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không chữa kịp thời. Theo một nghiên cứu, cây sương sâm có tác dụng điều trị tốt cho bệnh nhân thủy đậu. Bởi trong các bộ phận của thảo dược chứa thành phần ức chế tế bào bệnh thủy đậu. Bài thuốc chữa thủy đậu bằng cây sương sâm được truyền lại như sau:

Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu

• Sương sâm 12g;
• Rễ cây phục sinh 12g;
• Lá bồ công anh 12g;
• Rễ tục đoạn 12g;
• Cỏ nhọ nồi 12g;
• Hoa mộc miên 6g;
• Hoài sơn 8g.

Bước 2: Tán nhỏ các dược liệu đã chuẩn bị rồi đem phơi khô.

Bước 3: Dùng dược liệu đã tán nhỏ, phơi khô để sắc thuốc uống ngày 2 lần.

Người bệnh thủy đậu dùng thuốc uống liên tục từ 3 – 4 ngày. Các nốt mọng nước sẽ thuyên giảm dần.

Bà bầu có dùng được cây sương sâm không?

Trong thời kỳ 9 tháng mang thai, cơ thể bà bầu sản sinh nhiều hormone nữ để nuôi dưỡng thai nhi phát triển. Tuy nhiên, hormone này lại vô tình làm cho nhu động ruột giảm sút dẫn đến táo bón. Đặc biệt, càng về cuối thai kỳ bào thai lớn lên gây chèn ép lên hệ thống cơ quan tiêu hóa làm tình trạng táo bón càng nghiêm trọng.

Chỉ với cây sương sâm, mẹ bầu đã có trong tay giải pháp trị táo bón hiệu quả, lành tính. Sương sâm là kho chứa chất xơ dồi dào lại có tính mát nên rất thích hợp cho bà bầu. Chị em có thể làm thạch sương sâm hoặc pha trà sương sâm vừa trị táo bón vừa bổ sung dưỡng chất cho mẹ và bé.

Lưu ý khi sử dụng cây sương sâm chữa bệnh

Vẫn biết sương sâm có nhiều tác dụng cho sức khỏe, nhưng người dùng vẫn ghi tâm một số lưu ý. Nếu không, bạn sẽ phải gánh chịu hậu quả khôn lường cho sức khỏe.

• Tính mát của sương sâm có thể khiến người dùng tiêu chảy khi ăn quá nhiều. Vì thế, chúng ta không nên ăn quá 2 ly thạch sương sâm mỗi ngày.
• Thạch sương sâm bán tại chợ không đảm bảo vệ sinh, bạn nên tự làm tại nhà sẽ an toàn hơn.
• Lá sương sâm vào mùa mưa không có nhiều chất như mùa khô. Bạn phải vò nhiều lá để thạch có thể đông lại hoàn hảo.

Tin chắc rằng bài chia sẻ của chúng tôi về cây sương sâm đã giúp bạn hiểu rõ hơn về loài dược liệu quý này. Hy vọng bạn đọc sẽ bỏ túi được những bài thuốc chữa bệnh tuyệt vời từ cây sương sâm. Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn, cung cấp thêm thông tin cần thiết nhé!