Tảo biển: Thành phần dinh dưỡng và tác dụng đối với sức khỏe

Tảo biển (rong biển) là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng và mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe. Bên cạnh đó, tảo còn là vị thuốc quý trong Đông y và được dùng trong các bài thuốc trị chứng bướu cổ, viêm tinh hoàn, phì đại tuyến tiền liệt,…

• Tên gọi khác: Hải tảo, Rau má vĩ, Hải la, Ô thái, Rong biển…
• Tên dược: Sargassum
• Tên khoa học: Sargassum pallidum
• Họ: Rong mơ – Sargassaceae

Một số điều cần biết về tảo biển

1. Đặc điểm sinh thái

Tảo biển (rong biển) là loài thực vật sinh sống ở các vùng nước mặn và lợ trên thế giới. Tảo có màu sắc khá đa dạng từ màu xanh lục đến nâu, vàng, đỏ, hồng,… Loại thực vật này có thân mềm và hình dáng rất đa dạng. Tảo có thể có hình lá, hình sợi, hình ống hoặc phân nhánh như cây bụi.

Rong biển thường mọc thành từng đám ở các mô đá lớn hoặc ở những bụi san hô. Một số loại tảo cũng có thể mọc ở những tầng nước sâu, trong và có ánh nắng mặt trời để thuận lợi cho quá trình quang hợp.

2. Phân bố

Tảo biển được sử dụng từ lâu đời. Các nhà khoa học nhận thấy loại thực vật này đã bắt đầu được sử dụng ở Nhật Bả từ 10 nghìn năm trước. Rong biển cũng được dùng ở Trung Quốc, Hàn Quốc và một số nước có đường biển trên thế giới như Ireland, New Zealand, Scotland,…

Tảo có mặt hầu như ở tất cả vùng biển trên thế giới. Hiện nay, rong biển đã được nuôi trồng nhân tạo để đáp ứng được nhu cầu sử dụng ngày càng tăng cao.

3. Bộ phận sử dụng

Toàn bộ rong biển đều được sử dụng để làm thuốc và làm thực phẩm.

4. Thành phần dinh dưỡng

Rong biển là một trong những loại thực phẩm chứa hàm lượng dinh dưỡng cao, bao gồm đạm, chất xơ, bột đường, vitamin A, vitamin B2, iod,… Ngoài ra, tảo còn chứa nhiều hợp chất sinh học và chất chống oxy hóa tốt cho sức khỏe.

Tác dụng của tảo biển đối với sức khỏe

Tảo biển là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng – đặc biệt là chứa hàm lượng chất xơ và khoáng chất dồi dào. Bổ sung loại thực phẩm này thường xuyên mang đến nhiều lợi ích hoc ơ thể, như:

1. Cung cấp khoáng chất, vitamin cần thiết

Hải tảo là một trong số ít những loại thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật chứa hàm lượng dinh dưỡng dồi đào. Ngoài chất xơ, tảo còn cung cấp cho cơ thể các thành phần dinh dưỡng như sắt, natri, iod, magie, mangan, kali, vitamin E, C, A, Omega 3, 6,… Ngoài ra, mỗi loại tảo còn chứa các chất chống oxy hóa đặc trưng đem lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe tổng thể.

Vì vậy, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến khích trẻ nhỏ và người trưởng thành nên bổ sung từ 1 – 2 bữa tảo biển/ tuần để cung cấp đầy đủ vitamin và khoáng chất thiết yếu. Loại thực phẩm này cũng được khuyến khích dùng cho người đang bị ốm, suy nhược, phụ nữ mang thai và cho con bú.

2. Giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Tảo biển chứa hàm lượng chất xơ dồi dào. Không chỉ tốt cho hệ tiêu hóa, chất xơ còn giúp làm chậm khả năng hấp thu đường, từ đó ổn định nồng độ đường huyết và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.

Ngoài ra, hợp chất Alginate và Fuxoxanthin trong tảo còn có tác dụng kiểm soát đường huyết trong máu. Đồng thời loại thực phẩm này còn chứa nhiều axit amin, khoáng chất và vitamin có vai trò quan trọng trong các hoạt động chuyển hóa, trao đổi chất. Đảm bảo quá trình trao đổi chất là một trong những yếu tố giúp giảm thiểu rối loạn chuyển hóa – nguyên nhân gián tiếp gây ra tiểu đường và hàng loạt các bệnh lý mãn tính khác.

3. Phòng ngừa bướu cổ và các bệnh lý tuyến giáp

Rong biển chứa nhiều iod – nguyên tố vi lượng cần thiết cho hoạt động của tuyến giáp. Bổ sung iod giúp phòng ngừa bướu cổ và các vấn đề liên quan đến tuyến giáp như suy giáp, cường giáp, phì đại tuyến giáp,…

Ngoài ra, iod còn tham gia vào nhiều hoạt động trao đổi và chuyển hóa chất. Cụ thể, loại khoáng chất này có vai trò chuyển hóa beta-carotene trong thực phẩm thành vitamin A, tổng hợp chất đạm và tăng hấp thu đường ở ruột non.

4. Tảo biển tốt cho hệ tiêu hóa

Tảo biển cung cấp cho cơ thể một lượng lớn chất xơ (khoảng 25 – 75% tùy theo loại rong biển). Như đã biết, chất xơ có vai trò vô cùng quan trọng với hoạt động của hệ tiêu hóa. Bổ sung tảo biển thường xuyên có thể phòng ngừa chứng táo bón, hỗ trợ điều hòa nhu động ruột và cải thiện hệ vi sinh trong đường ruột.

Đặc biệt, tảo chứa một loại đường có tên polysaccharide sulfate. Loại đường này có tác dụng tăng sản xuất axit béo chuỗi ngắn, tạo ra dưỡng chất để nuôi dưỡng các tế bào đường ruột và giúp tăng số lượng lợi khuẩn. Số lượng lợi khuẩn tăng lên giúp hạn chế sự phát triển quá mức của hại khuẩn và duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh, ổn định.

5. Tăng cường hệ miễn dịch

Tảo biển là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng với hàm lượng vitamin C, polyphenol và beta-carotene dồi dào. Khoáng chất và vitamin trong tảo giúp cải thiện sức khỏe, hệ miễn dịch và hỗ trợ tiêu trừ gốc tự do. Bên cạnh đó, tảo còn chứa nhiều chất chống oxy hóa có khả năng chống viêm và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh lý mãn tính.

6. Cải thiện sức khỏe tim mạch

Rong biển là loại thực phẩm tốt cho tim mạch. Chất xơ trong tảo có tác dụng làm sạch mạch máu, hỗ trợ điều hòa huyết áp và phòng ngừa các vấn đề tim mạch. Bên cạnh đó, tảo biển còn cung cấp cho cơ thể hàm lượng Omega 3 dồi dào. Loại axit béo này có khả năng giảm nồng độ cholesterol trong máu, phòng ngừa xơ vữa động mạch và duy trì hệ thống tim mạch khỏe mạnh.

Ngoài ra, Omega 3 trong tảo biển còn đem lại nhiều lợi ích khác đối với sức khỏe như dưỡng ẩm da, cải thiện chất lượng giấc ngủ, ngăn ngừa hình thành cục máu đông và cải thiện các rối loạn thần kinh.

7. Hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Tảo biển là một trong những loại thực phẩm có đặc tính chống ung thư. Tác dụng này đã được chứng minh qua nhiều thực nghiệm lâm sàng. Cụ thể, các nhà khoa học cho chuột bị ung thư dùng tảo biển thường xuyên nhận thấy tảo có khả năng ngăn chặn sự phát triển và lây lan của các tế bào ác tính. Loại thực phẩm này có tác dụng đối với nhiều loại ung thư như ung thư vú, ung thư thận, ung thư ruột kết, ung thư ruột kết,…

Sau đó, các nhà khoa học phát hiện tảo – đặc biệt là tảo nâu chứa hàm lượng lớn Fucoidan. Hợp chất này có tác dụng tăng trao đổi chất, hỗ trợ đốt cháy năng lượng và làm giảm kích thước khối u rõ rệt. Cụ thể, Fucoidan gây ức chế các mao mạch nuôi tế bào ung thư khiến tế bào ác tính bị kiểm soát và không còn cơ hội phát triển.

8. Một số tác dụng khác

Ngoài những tác dụng kể trên, tảo biển còn có một số công dụng sau:

• Với hàm lượng iod cao, tảo biển có thể giảm nhẹ triệu chứng của các bệnh lý tuyến giáp như cường giáp, suy giáp,…
• Alginic acid và canxi trong tảo có tác dụng cầm máu.
• Chất chống oxy hóa trong tảo có thể phòng ngừa nhiều bệnh lý, trẻ hóa cơ thể và làm chậm quá trình lão hóa.
• Với hàm lượng khoáng chất, vitamin, axit amin và chất chống oxy hóa dồi dào, tảo còn giúp nuôi dưỡng làn da mịn màng và khỏe mạnh. Ngoài ra, tảo còn giúp cải thiện sức khỏe của mái tóc và móng.
• Hoạt chất PSS trong tảo có tác dụng hạ lipid huyết, cải thiện tuần hoàn ngoại vi, chống đông máu và giảm độ dính của máu. Vì vậy, rong biển được cho là có khả năng phòng ngừa nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não và các vấn đề sức khỏe liên quan đến tim mạch.

Công dụng của tảo biển theo Đông y

Từ lâu, tảo biển (hải tảo) đã được sử dụng như một vị thuốc quý trong Đông y. Đến nay, các bài thuốc trị bệnh từ dược liệu này vẫn được áp dụng phổ biến.

1. Tính vị – Quy kinh

• Vị mặn, hơi đắng, không có độc, tính hàn.
• Quy vào kinh Can, Tỳ và Thận.

2. Tác dụng của rong biển theo Đông y

• Theo Đông y, rong biển (hải tảo) có tác dụng hóa đàm, nhuyễn kiên, hành thủy, tán kết và lợi thủy tiết nhiệt.
• Dược liệu này được sử dụng để điều trị chứng bướu cổ, viêm tràn dịch mào tinh hoàn, viêm sưng hạch, nấc cụt, tràng nhạc, lao hạch

3. Cách dùng

Tảo biển được sử dụng trong các bài thuốc sắc, thuốc hoàn tán hoặc dùng để chế biến các món ăn giàu dinh dưỡng.

4. Liều lượng

Tảo biển không có độc tính. Tuy nhiên, dược liệu này chứa hàm lượng iod rất cao và có khả năng tích lũy nhiều kim loại nặng. Vì vậy, chỉ nên sử dụng 10 – 15g tảo/ ngày.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ tảo biển (hải tảo)

1. Bài thuốc trị chứng bướu cổ đơn thuần, thấp đờm ứ trệ và kinh thiếu dương bị kết lại

• Chuẩn bị: Kim quả lãm và hạ khô thảo mỗi thứ 10g, ngân hoa, côn bố, thế bồi, tảo biển và địa đinh mỗi thứ 16g, nga truật, nhũ hương, tam lăng, một dược, tảo hưu mỗi thứ 6g, liên kiều và hải phù trạch mỗi thứ 12g, bồ công anh 30g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng đều đặn 1 thang cho đến khi triệu chứng thuyên giảm hẳn.

2. Bài thuốc trị sạn đường mật

• Chuẩn bị: Rau má tươi, đồng tiên lông và cỏ xước mỗi thứ 20g, nghệ vàng 8g, hải tảo 8g, hoạt thạch, xuyên sơn giáp và củ gấu mỗi thứ 12g, mề gà 6g.
• Thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ấm, đổ 500ml vào và đem sắc đến khi còn 200ml thì tắt bếp. Dùng thuốc uống khi đói.

3. Bài thuốc chữa chứng thoát vị bẹn gây đau nhức

• Chuẩn bị: Hậu phác (sao với vỏ gừng), chỉ thực (sao), quế tâm, mộc hương, diên hồ sách (sao) và mộc thông mỗi thứ 20g, đào nhân (sao), hải đới, tảo biển, côn bố, quất hạch sao và xuyên luyện tử (đập vụn sao) mỗi thứ 40g.
• Thực hiện: Tán thành bột mịn, trộn với rượu làm thành hoàn có kích thước nhỏ. Mỗi lần dùng 8 – 16g uống với rượu nóng hoặc nước muối nhạt, nên dùng khi đói để đạt tác dụng tốt nhất.

4. Tảo biển hầm hải đới và củ cải có tác dụng nhuyễn kiên tán kết, tiêu tích hóa đờm, thích hợp với bệnh nhân bị chướng bụng do bướu giáp trạng

• Chuẩn bị: Củ cải (thái miếng) và tảo biển (thái vụn) mỗi thứ 20g, hải đới (thái nhỏ) 50g.
• Thực hiện: Sơ chế nguyên liệu rồi cho vào nồi, đổ nước vào và hầm đến khi chín mềm. Nêm nếm gia vị và ăn khi còn nóng.

5. Món đậu tương hầm tảo biển hỗ trợ điều trị bướu giáp đơn thuần

• Chuẩn bị: Đậu tương 100g, tảo biển 50g và côn bố 50g.
• Thực hiện: Sơ chế nguyên liệu, sau đó cho tất cả vào nồi và thêm nước vào hầm cho chín nhừ. Nêm nếm gia vị và ăn khi còn nóng.

6. Rong biển ngâm rượu trị viêm sưng hạch bạch huyết

• Chuẩn bị: Tảo biển 500g (thái vụn) và rượu 1 lít.
• Thực hiện: Cho tảo biển vào bình, đổ rượu vào ngâm trong 1 tháng rồi bỏ bã. Mỗi lần dùng 20 – 30ml, ngày dùng 2 lần (sáng – chiều). Dùng đều đặn cho đến khi hạch bạch huyết hết sưng thì ngưng.

7. Bài thuốc trị lao hạch ở cổ

• Chuẩn bị: Thổ bối mẫu, tảo biển, hạ khô thảo và hương phụ mỗi thứ 9g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.

8. Canh tảo biển thịt bằm trị viêm tinh hoàn, sưng hạch, nấc cụt và bướu cổ lành tính

• Chuẩn bị: Rong biển 300g và thịt lợn 100g.
• Thực hiện: Đem tảo biển ngâm với nước gạo trong 1 đêm để giảm bớt độ mặn. Sau đó vớt ra, chần với nước sôi và thái thành đoạn vừa ăn. Thịt lợn rửa sạch và băm nhỏ. Cho rong biển vào nồi, đổ nước vào nấu cho sôi. Kế tiếp thêm thịt và gia vị vào. Đến khi canh sôi lại thì thêm 1 ít hành và dùng ăn khi nóng.

9. Canh tảo biển ý dĩ hỗ trợ điều trị tăng huyết áp, đau tức vùng ngực và u bướu

• Chuẩn bị: Ý dĩ và tảo biển mỗi thứ 30g, trứng gà 3 quả.
• Thực hiện: Sơ chế nguyên liệu, sau đó cho tảo biển và ý dĩ nấu thành canh. Khi chín, đập trứng vào khuấy đều và nêm nếm thêm gia vị. Ăn món canh này thường xuyên để hỗ trợ kiểm soát bệnh và cải thiện sức khỏe.

10. Vịt hầm tảo biển hỗ trợ điều trị bướu cổ do thiếu iot

• Chuẩn bị: Rong biển 120g và vịt 1 con.
• Thực hiện: Đem ngâm tảo biển cho bớt mặn rồi chần sơ với nước sôi và cắt thành từng đoạn vừa ăn. Làm sạch vịt, chặt thành từng miếng vừa ăn và cho vào hầm với rong biển. Khi chín, nêm nếm thêm gia vị và dùng ăn khi nóng. Nên ăn đều đặn 2 lần/ tuần.

11. Đậu hũ hầm rong biển trị chứng viêm xương và đau nhức khớp ở thanh thiếu niên

• Chuẩn bị: Một ít gừng, đậu hũ 100g và tảo biển 30g.
• Thực hiện: Đem tảo biển ngâm với nước trong vài tiếng cho bớt mặn. Sau đó đem luộc sơ và cắt thành từng đoạn vừa ăn. Đậu hũ rửa sạch, để ráo và cắt thành miếng ăn vừa. Sau đó, cho tất cả nguyên liệu vào bát lớn, thêm 1 ít dầu và gia vị rồi hầm cách thủy đến khi chín mềm. Ngày ăn đều đặn 1 bát trong liên tục 15 ngày.

12. Canh củ cải tảo biển trị viêm họng và viêm khí phế quản

• Chuẩn bị: Quả trám 50g, tảo biển 300g và củ cải trắng 250g.
• Thực hiện: Rửa sạch tảo biển, cắt thành từng đoạn nhỏ. Đem củ cải rửa sạch, gọt bỏ vỏ và thái thành từng miếng vừa ăn. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi và hầm cho chín nhừ. Sau đó, nêm nếm thêm gia vị và ăn khi còn nóng. Ngày ăn 1 lần, dùng liên tục từ 7 – 10 ngày cho đến khi triệu chứng thuyên giảm rõ rệt.

13. Bài thuốc trị chứng phì đại tuyến tiển liệt dẫn đến bí tiểu ở nam giới cao tuổi

• Chuẩn bị: Vương bất lưu hành, quất hạch và lệ chi hạch mỗi thứ 15g, tảo biển và xuyên sơn giáp mỗi thứ 10g.
• Thực hiện: Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, đổ nước và sắc lấy nước uống. Ngày dùng 1 thang cho đến khi tiểu tiện thông thì ngưng.

14. Bài thuốc trị lao hạch

• Chuẩn bị: Bạch cương tàm 5g và hải tảo 10g.
• Thực hiện: Sao vàng nguyên liệu, sau đó tán thành bột mịn và trộn đều. Kế tiếp cho bột thuốc trộn đều với nước mơ sắc làm thành hoàn. Chia đều lượng hoàn thành 2 phần bằng nhau và dùng uống hết trong ngày.

15. Bài thuốc trị lở ngứa ngoài da

• Chuẩn bị: Bán hạ, trần bì và liên kiều mỗi thứ 2g, tam lăng 4g, côn bố, ngưu bàng, nga truật và hạ khô thảo mỗi thứ 8g, tảo biển 16g.
• Thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ấm sắc với 600ml đến khi còn 300ml thì tắt. Chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.

16. Bài thuốc trị chứng cổ kết nang đột ngột (giai đoạn đầu của chứng bướu cổ)

• Chuẩn bị: Hải tảo 1 cân (đem ngâm rửa với nước cho bớt vị mặn) và rượu 2 thăng.
• Thực hiện: Cho rong biển vào túi lụa và đem ngâm với rượu. Ngâm đến mùa xuân hoặc mùa hạ thì lấy uống, mỗi lần uống 2 hớp, ngày dùng đều đặn 3 lần. Khi dùng hết rượu, đem bột thuốc phơi khô và tá thành bột. Mỗi lần dùng 1 thìa bột thuốc uống, ngày dùng 3 lần. Lặp lại bài thuốc này 3 lần sẽ thấy nang hạch ở cổ biến mất hẳn.

17. Bài thuốc trị chứng tràng nhạc như rắn cuộn trên đỉnh đầu

• Chuẩn bị: Hải tảo thái mỏng (đem sao với bột kiều mạch) và bạch cương tàm (sao) bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Đem tất cả dược liệu nghiền thành bột mịn và trộn với nước mơ trắng làm thành hoàn to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần dùng 60 viên hoàn uống cùng với nước cơm để loại bỏ khí độc tích tụ trong cơ thể.

18.Bài thuốc trị chứng lao anh, thạch anh, thổ anh, khí anh và ưu anh

• Chuẩn bị: Phàn thạch (khô), thùng la, hải tảo, hải cáp, côn bố, thông thảo và long đởm mỗi thứ 3 phần, mạch khúc và bán hạ mỗi thứ 4 phần.
• Thực hiện: Cho tất cả dược liệu nghiền thành bột mịn. Mỗi lần dùng 1 thìa bột thuốc uống với rượu, ngày dùng đều đặn 3 lần.
• Lưu ý: Khi dùng bài thuốc này, không nên ăn rau sống, thịt heo, thức ăn có độc (cá diếc) và thức ăn cay nóng

19. Bài thuốc trị chứng bướu cổ do can uất đờm ngưng

• Chuẩn bị: Liên kiều, nam tinh, trần bì, bối mẫu và ngưu tất mỗi thứ 10g, rong biển, côn bố, bán hạ và huyền sâm mỗi thứ 16g, hạ khô thảo 30g, cam thảo 3g và hải cáp phấn 20g.
• Thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ấm, đổ nước vào và sắc đặc. Chia nước thành nhiều lần uống trong ngày.

20.Bài thuốc trị chứng sưng tuyến giáp trạng

• Chuẩn bị: Côn bố, thông thảo, hải tảo và hải cáp mỗi thứ 9g, dương yếm (cắt lát rồi sấy khô).
• Thực hiện: Đem tất cả tán thành bột mịn rồi trộn với mật ong làm thành viên hoàn. Mỗi lần dùng 9g hoàn, ngày uống 2 lần. Dùng liên tục cho đến khi triệu chứng thuyên giảm hẳn.

21.Bài thuốc trị chứng sưng hạch ở cổ

• Chuẩn bị: Đương quy, đào nhân và long đởm thảo mỗi thứ 8g, hải tảo, côn bố và phục linh mỗi thứ 12g, xuyên sơn giáp và toàn yết mỗi thứ 6g.
• Thực hiện: Tán bột mịn rồi làm thành viên. Mỗi lần dùng 6g, ngày uống đều đặn 2 lần.

Các lưu ý khi dùng tảo biển (hải tảo)

Tảo biển không chỉ là vị thuốc quý mà còn loại thực phẩm giàu dinh dưỡng. Tuy nhiên trước khi sử dụng, bạn nên lưu ý một số vấn đề sau:

• Chỉ nên bổ sung rong biển với liều lượng thích hợp. Ăn quá nhiều có thể gây dư thừa iod và tích lũy kim loại nặng.
• Hiện nay, có nhiều loại rong biển chứa hàm lượng chì, cadmium và thủy ngân vượt mức do phát triển ở những vùng biển ô nhiễm. Vì vậy khi tìm mua, bạn nên ưu tiên lựa chọn các loại tảo được nuôi trồng hữu cơ.
• Hải tảo có tính hàn nên cần cân nhắc khi dùng cho người có tỳ vị hư hàn.
• Tảo biển có thể gây dị ứng. Người từng có tiền sử dị ứng với các loại hải sản nên thận trọng khi sử dụng tảo.
• Không dùng chung tảo biển với cam thảo.
• Ăn quá nhiều rong biển có thể gây đầy hơi, chướng bụng, nổi mề đay,… Vì vậy, bạn chỉ nên dùng khoảng 2 – 3 bữa rong biển/ tuần.

Tảo biển không chỉ là vị thuốc quý mà còn là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng và mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe. Tuy nhiên để đảm bảo lợi ích mà loại thực phẩm này mang lại, cần chế biến đúng cách và bổ sung với liều lượng thích hợp. Tình trạng lạm dụng quá mức có thể gây ra nhiều rủi ro và tác dụng không mong muốn.