Bán chi liên: Vị thuốc quý cho người bị bệnh ung thư

Bán chi liên là một loài thực vật mọc hoang phổ biến ở nước ta. Thường được dùng để điều trị bệnh ung thư, viêm gan, u bướu, xơ gan, viêm amidan, viêm hầu họng, viêm đường tiết niệu, tổ đĩa, mụn nhọt,…. Ngoài ra còn giúp bổ thận bổ khí, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể khi được dung nạp đúng cách và đủ liều lượng.

• Tên khác: Bính đầu thảo, cỏ đa niên, tiểu nhỉ oạt thảo, nha loát thảo, thủy hàn tín, hoàng cầm râu, khê biên hoàng cầm, tinh dầu thảo, tiểu hàn tín thảo, hàn tín thảo, hiệp hiệp, thông kinh thảo,  bính dầu thảo, tử liên thảo,…
• Tên khoa học: Scutellaria barbata don
• Họ khoa học: Labiatae (bạc hà)

Mô tả về bán chi liên

1. Đặc điểm thực vật

Bán chi liên là một loại thực vật thân thảo. Trong đó, phần thân cây mọc theo dạng bò với độ cao trung bình ở cây trưởng thành khoảng 20 – 50cm. Xung quanh thân cây có nhiều lông ngắn mềm.

Rễ cây mọc theo dạng chùm xoắn, có khi là hình trụ tròn, hơi cong và có nhiều đường vân xoắn, đường nhăn dọc. Bên ngoài vỏ rễ có màu nâu vàng và hơi sần sùi. Phần giữa rỗng. Còn bên trong có màu vàng lục.

Lá cây có hình giống mũi mác dài hoặc hình trứng hẹp. Chúng mọc đơn lẻ và đối xứng nhau với chiều dài khoảng 2 – 3 cm. Ở mép lá có răng đều. Dưới thân lá có cuốn nhỏ và ngắn (khoảng 1mm).

Hoa có màu tím và thường mọc thành chùm theo nhánh dài. Bên trong mỗi hoa có đài hình chuông với độ dài khoảng 2,5mm. Bầu hoa trơn nhẵn. Phần vòi nhụy thì chẻ 2 thùy ở vị trí đỉnh. Quả màu đen sậm và có hình thận.

2. Phân bố

Bán chi liên phân bố ở rất nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là những vùng ẩm thấp. Tiêu biểu là Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Thái Lan, Myanmar,….

Tại Việt Nam, bán chi liên tập trung nhiều ở miền Bắc, chủ yếu là tỉnh Hà Giang, Thái Nguyên, Hải Dương, Bắc Giang, Hà Nội, Bắc Ninh, Thanh Hóa, Quảng Trị, Phú Thọ, Ninh Bình và Hòa Bình. Chúng thường mọc ven đồi cây, bờ ruộng hoặc ven bờ bụi. Một số nhà còn trồng trong vườn để làm thuốc.

3. Bộ phận sử dụng

Tất cả các bộ phận của bán chi liên đều có thể sử dụng để làm dược liệu trong các bài thuốc trị bệnh.

4. Thu hái – sơ chế – bảo quản

• Thu hái: Bán chi liên được thu hái nhiều nhất vào khoảng thời gian cuối xuân và đầu hạ – khoảng tháng 3 đến tháng 5.
• Sơ chế: Bán chi liên khi thu hái về sẽ được rửa sạch bằng nước để loại hết bùn đất, bụi bẩn và vi khuẩn. Sau đó dùng tươi hoặc đem phơi khô dưới nắng/sấy rồi cho vào túi nilon/hủ thủy tinh để dùng dần.
• Bảo quản: Bán chi liên nên được bảo quản ở nơi khô ráo, sạch sẽ và thoáng mát. Đặc biệt là tránh ẩm ướt để dược liệu không bị hư hỏng và mốc meo.

5. Thành phần hóa học

Các thành phần hóa học được tìm thấy trong bán chi liên là:

• Tannin
• Isocarthamidin
• Sterol
• Carthamidin
• Scutellarein
• Alkaloid
• Glucose
• Cholesterol
• Sitosterol
• Acid hữu cơ
• Acid stearic
• Hợp chất Phenol

Vị thuốc bán chi liên

1. Tính vị – quy kinh

• Tính vị: Tính mát, vị đắng nhẹ.
• Quy kinh: Quy vào kinh Can.

2. Tác dụng dược lý

Tác dụng dược lý theo các nghiên cứu của Y học hiện đại:

• Hỗ trợ phòng ngừa và điều trị ung thư: Thành phần Flavonoid, Tanin và Alkaloid trong bán chi liên có tác dụng rất tốt trong việc chống oxy hóa cũng như hóa lỏng những tế bào gây hại đến cơ thể. Đồng thời tăng cường được sức đề kháng và hỗ trợ giảm đau hiệu quả, giúp người bệnh chống chọi được với bệnh ung thư.
• Điều hòa huyết áp: Một số hoạt chất trong bán chi liên có tác dụng cao trong việc điều hòa huyết áp và giữ cho huyết áp được ổn định. Hạn chế được tối đa tình trạng hạ hoặc tăng huyết áp đột ngột.
• Kháng khuẩn, tăng cường hệ miễn dịch: Các hoạt chất có trong bán chi liên có khả năng hạn chế giải phóng các enzyme ra khỏi tế bào và làm giãn cơ. Ngoài ra, hoạt chất Baicalein trong dược liệu còn có thể giãn phế quản, giảm tính thấm mao mạch và ngăn ngừa xuất huyết phổi.
• Điều trị những khối u bướu: Bổ sung bán chi liên vào cơ thể đúng cách và đủ liều lượng có thể làm chậm quá trình phát triển của các khối u bướu. Đặc biệt, những khối u lành sẽ ngày càng được thu nhỏ lại mà không ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Tác dụng khác: Ngoài những tác dụng trên, bán chi liên còn có tác dụng chuyển hóa lipid, chữa các bệnh về gan hoặc những bệnh về nhiễm trùng (bệnh đường tiêu hóa, đường hô hấp, căng thẳng thần kinh, viêm sưng, mụn nhọt mẩn đỏ,…).

Tác dụng dược lý theo các nghiên cứu của Đông Y:

• Tác dụng: Thanh nhiệt, chỉ thống, giải độc, lợi tiểu, tiêu viêm, chống các khối u tân sinh,…
• Chủ trị: Xơ gan cổ trướng, nhiễm độc do côn trùng/rắn cắn, áp – xe phổi (lao phổi xơ), viêm ruột thừa cấp, chấn thương, viêm gan, viêm vú, mụn nhọt sưng đau, đòn ngã tổn thương, viêm mũ da,…

3. Cách sử dụng – liều lượng

• Cách sử dụng: Dùng đơn lẻ hoặc kết hợp thêm các dược liệu khác dưới dạng uống, bôi ngoài da,…
• Liều lượng: Mỗi ngày dùng khoảng 20 – 40 gram. Tùy trường hợp bệnh có thể tăng hoặc giảm theo hướng dẫn của thầy thuốc.

Những bài thuốc chữa bệnh hay từ bán chi liên

Bán chi liên được dùng làm dược liệu chính trong rất nhiều bài thuốc trị bệnh. Trong đó tiêu biểu nhất là các bài thuốc chữa bệnh u bướu, ung thư, viêm gan, mụn nhọt, viêm amidan, viêm hầu họng, viêm đường tiết niệu, tổ đĩa,… Cụ thể như sau:

1. Bài thuốc hỗ trợ chữa các khối u bướu

• Bài thuốc 1

Chuẩn bị: 60 gram bán chi liên và 120 gram xà thiệt thảo

Cách thực hiện: Các nguyên liệu rửa sạch rồi cho vào ấm nấu cùng một lượng nước vừa đủ. Đun sôi hỗn hợp đến khi hoạt chất trong dược liệu tan ra hết thì tắt bếp. Lọc lấy nước uống trong ngày (không để qua đêm). Sau một thời gian bệnh sẽ cải thiện rõ rệt.

• Bài thuốc 2

Chuẩn bị: 20 gram bán chi liên, 20 gram cây an xoa, 40 gram bạch hoa xà, 20 gram cà gai leo và 50 gram cây xạ đen.

Cách thực hiện: Rửa sạch tất cả nguyên liệu. Sau đó cho vào ấm nấu cùng 2 lít nước lọc. Đun sôi hỗn hợp đến khi sắc lại còn khoảng 3 chén thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 3 phần bằng nhau và uống hết trong ngày (3 buổi) để đạt được kết quả chữa các khối u bướu tốt nhất.

2. Bài thuốc chữa ung thư bàng quang

Chuẩn bị: 15 gram bán chi liên, 12 gram bạch anh, 15 gram xà thiệt thảo, 12 gram xa tiền thảo, 20 gram hoạt thạch, 12 gram sài hồ, 10 gram cù mạch, 12 gram thổ phục linh, 10 gram mộc thông, 12 gram hoàng cầm, 10 gram biển súc, 12 gram chi tử, 12 gram trạch tả, 12 gram long đờm thảo và 12 gram sinh địa.

Cách thực hiện: Cho một lượng nước vừa đủ cùng với tất cả các dược liệu vào ấm. Sau đó đun sôi với lửa nhỏ đến khi hỗn hợp đổi màu và sắc lại thì tắt bếp. Lọc lấy nước thuốc (không có bã) để uống hết trong ngày. Sau một thời gian, các triệu chứng của bệnh ung thư bàng quang sẽ cải thiện dần.

3. Bài thuốc chữa chứng hoàng đản có nguyên nhân do thấp nhiệt

Chuẩn bị: 20 gram bán chi liên, 10 gram phục linh, 20 gram kim tiền thảo, 6 gram hoắc hương, 20 gram hy thiêm, 5 gram đại hoàng, 20 gram đan sâm, 6 gram cam thảo, 20 gram nhân trần, 20 gram xà thiệt thảo, 20 gram cốt khí củ và 20 gram hồng táo.

Cách thực hiện: Cho tất cả nguyên liệu vào ấm cùng với nước để nấu thuốc. Đun sôi hỗn hợp đến khi dược liệu ra hết hoạt chất và sắc lại thì tắt bếp. Sau đó lọc lấy nước thuốc để uống trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang sẽ thấy bệnh thuyên giảm nhanh chóng.

4. Bài thuốc chữa ung thư thực quản

Chuẩn bị: 16 gram bán chi liên, 12 gram bạch anh, 16 gram bắc sa sâm, 20 gram tỳ bà diệp tươi, 16 gram xà thiệt thảo, 20 gram huyền sâm, 16 gram nam sa sâm, 20 gram bồ công anh, 16 gram sinh địa, 20 gram đương quy, 10 gram hoàng liên, 20 gram lô căn tươi, 12 gram hạ khô thảo, 20 gram mạch môn và 12 gram chi tử.

Cách thực hiện: Các dược liệu cho vào ấm cùng một lượng nước vừa đủ để sắc lấy nước thuốc. Uống mỗi ngày 1 thang. Duy trì đều đặn và liên tục trong một thời gian bệnh ung thư thực quản sẽ thuyên giảm đáng kể.

5. Bài thuốc chữa viêm gan

Chuẩn bị: 20 gram bán chi liên, 30 gram lá cây kim vàng, 20 gram diệp hạ châu, 20 gram bạch hoa xà và 20 gram rau dừa kiếng.

Cách thực hiện: Các nguyên liệu đem đi rửa sạch. Sau đó vớt ra, để ráo nước rồi cho vào nồi đun sôi cùng 1500ml nước lọc. Chờ cho nước thuốc sắc lại hoặc hoạt chất trong dược liệu tan ra hết thì tắt bếp. Lọc lấy nước cốt để uống trong ngày (có thể thay thế cho trà).

6. Bài thuốc hỗ trợ chữa bệnh ung thư

• Bài thuốc 1

Chuẩn bị: 15 gram bán chi liên, 20 gram bách giải, 30 gram xà thiệt thảo và 25 gram cây mảnh cộng khô.

Cách thực hiện: Cho tất cả các dược liệu cùng 1500ml nước vào ấm. Sau đó đun sôi hỗn hợp đến khi chuyển màu và sắc lại còn 600ml thì nhưng nấu. Tiến hành lọc lấy nước cốt (bỏ phần bã) và uống trong ngày – trước bữa ăn 20 phút.

• Bài thuốc 2

Chuẩn bị: 40 gram bán chi liên và 80 gram xà thiệt thảo.

Cách thực hiện: Cho tất cả dược liệu vào ấm nấu cùng 1 lít nước lọc. Đun sôi hỗn hợp đến khi sắc lại còn khoảng 300ml thì tắt bếp. Lọc lấy nước cốt uống cách bữa ăn 2 tiếng để đạt được kết quả điều trị tốt nhất.

7. Bài thuốc bổ thận, bổ khí

Chuẩn bị: 15 gram bán chi liên, 12 gram trạch tả, 15 gram khiếm thực, 12 gram bạch linh, 12 gram thỏ ty tử, 15 gram bạch truật, 15 gram thục địa, 15 gram tan diệp, 15 gram sơn thù và 15 gram ngũ gia bì.

Cách thực hiện: Tất cả các dược liệu cho vào nồi cùng một tỉ lệ nước hợp lý. Sau đó đun sôi hỗn hợp đến khi nước thuốc sắc lại thì tắt bếp. Lọc lấy nước cốt để uống, bỏ đi phần bã. Lưu ý, chỉ sử dụng trong ngày, không để qua đêm.

8. Bài thuốc hỗ trợ chữa ung thư gan

• Bài thuốc 1

Chuẩn bị: 20 gram bán chi liên, 50 gram lá xạ đen và 40 gram xà thiệt thảo.

Cách thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu. Sau đó cho vào ấm nấu cùng 1500ml nước trong khoảng 20 phút. Tắt bếp, chờ cho hỗn hợp bớt nóng thì lọc lấy nước cốt để uống trong ngày (không để qua đêm).

• Bài thuốc 2

Chuẩn bị: 20 gram bán chi liên, 15 gram kê cốt thảo, 15 gram tiểu kim bất hoán và 20 gram xà thiệt thảo.

Cách thực hiện: Cho tất nguyên liệu vào ấm nấu cùng một lượng nước vừa đủ. Chờ đến khi hỗn hợp sôi, đổi màu và sắc lại thì tắt bếp. Lọc lấy nước để uống (bỏ phần bã). Sau 1 – 3 tuần, bệnh sẽ có dấu hiệu cải thiện.

9. Bài thuốc chữa ung thư xoang hàm trên

Chuẩn bị: 30 gram bán chi liên, 10 gram bồ công anh, 30 gram xà thiệt thảo, 10 gram sa sâm, 30 gram huyền sâm, 10 gram đại hoàng, 30 gram hoàng cẩm, 10 gram bạc hà, 30 gram thạch kiến xuyên, 10 gram cúc hoa và 30 gram sinh địa.

Cách thực hiện: Các dược liệu đem đi rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn. Sau đó cho vào ấm cùng một lượng nước vừa đủ. Đun sôi hỗn hợp đến khi hoạt chất trong dược liệu tan ra hết thì tắt bếp. Chờ cho nước thuốc bớt nóng thì tiến hành uống trong ngày.

10. Bài thuốc chữa bệnh xơ gan

Chuẩn bị: 20 gram bán chi liên, 50 gram cây an xoa và 30 gram cà gai leo.

Cách thực hiện: Rửa sạch tất cả dược liệu. Sau đó cho vào âm sắc cùng 2 lít nước. Chờ đến khi nước thuốc cạn còn 500ml thì ngưng nấu. Lọc lấy nước cốt (không có bã) để uống hết trong ngày. Sử dụng mỗi ngày 1 thang để bệnh nhanh chóng thuyên giảm.

11. Bài thuốc chữa ung thư môn vị

Chuẩn bị: 30 gram bán chi liên, 30 gram sài đất và 30 gram xà thiệt thảo.

Cách thực hiện: Tất cả các dược liệu đem đi rửa sạch để loại hết bụi bẩn. Sau đó cho vào ấm nấu cùng với nước lọc. Chờ đến khi hỗn hợp đổi màu và sắc lại thì tắt bếp, rót lấy nước thuốc để uống. Sử dụng đều đặn mỗi ngày để đạt hiệu quả điều trị bệnh tốt nhất.

12. Bài thuốc chữa ung thư mũi họng

Chuẩn bị: 12 gram bán chi liên, 12 gram triết bối mẫu, 12 gram thổ phục linh, 12 gram liên kiều, 12 gram thất diệp nhất chi hoa, 12 gram bạch mao căn, 12 gram hoàng dược tử, 12 gram hoàng cầm, 12 gram hạ khô thảo, 12 gram bạch cương tàm và 12 gram xà thiệt thảo.

Cách thực hiện: Cho tất cả nguyên liệu đã chuẩn bị cùng một lượng nước vừa đủ vào ấm. Sau đó đun sôi hỗn hợp và chờ dược liệu ra hết hoạt chất thì tắt bếp. Lọc lấy nước thuốc để uống hằng ngày, không để qua đêm. Mỗi ngày dùng 1 thang để đạt kết quả điều trị bệnh tốt nhất.

13. Bài thuốc chữa u vùng sinh dục, u tiền liệt tuyến, u vú

Chuẩn bị: 20 gram bán chi liên, 12 gram trinh nữ hoàng cung và 40 gram xà thiệt thảo.

Cách thực hiện: Đem tất cả dược liệu đi rửa sạch để đảm bảo không còn bụi bẩn. Sau đó cho vào ấm cùng với một lượng nước vừa đủ. Đun sôi hỗn hợp đến khi hoạt chất trong dược liệu ra hết thì tắt bếp. Chờ cho nước thuốc bớt nóng thì tiến hành uống.

14. Bài thuốc chữa ung thư cổ tử cung

• Bài thuốc 1

Chuẩn bị: 24 gram bán chi liên, 3 gram con ngô công, 24 gram đương quy, 6 gram toàn yết, 24 gram côn bố, 9 gram sài hồ, 24 gram xà thiệt thảo, 15 gram phục linh, 15g hương phụ và 15 gram bạch thược.

Cách thực hiện: Các nguyên liệu cho vào nồi để sắc cùng một lượng nước vừa đủ. Sau đó lọc lấy nước cốt để uống trong ngày (bỏ đi phần bã). Kiên trì áp dụng đều đặn và liên tục để có kết quả điều trị cao nhất.

• Bài thuốc 2

Chuẩn bị: 30 gram bán chi liên, 30 gram xà thiệt thảo, 30 gram đông quỳ, 30 gram bán biên liên, 30 gram bạch anh và 30 gram trương trương.

Cách thực hiện: Rửa sạch các nguyên liệu. Sau đó cho vào nồi nấu cùng với nước lọc. Đến khi hỗn hợp đổi màu và sắc lại thì tắt bếp. Tiến hành lọc lấy nước thuốc để uống điều trị bệnh (chỉ uống trong ngày, không để qua đêm).

15. Bài thuốc chữa ung thư phổi

Chuẩn bị: 30 gram bán chi liên, 3 gram quốc lão, 50 gram bạch hoa xà, 3 gram tam thất, 30 gram sa sâm bắc, 15 gram địa hoàng, 9 gram dây tóc tiên, 12 gram bạch phục linh, 9 gram mạch môn, 9 gram tang diệp, 30 gram chính hoài, 9 gram keo lừa, 30 gram ngư tinh thảo, 9 gram tri mẫu và 9 gram khổ thái.

Cách thực hiện: Tất cả các dược liệu cho vào nồi nấu cùng với một lượng nước vừa đủ. Sau đó đun sôi và chờ cho hỗn hợp sắc lại thì ngưng nấu. Lọc lấy nước thuốc (không lẫn bã) để uống trong ngày. Sau một thời gian dùng liên tục và đều đặn, bệnh sẽ thuyên giảm đáng kể.

16. Bài thuốc chữa bệnh tổ đĩa

Chuẩn bị: 60 gram bán chi liên.

Cách thực hiện: Rửa sạch dược liệu để loại bỏ bụi bẩn. Sau đó cho vào ấm nấu với tỉ lệ nước hợp lý. Chờ đến khi nước thuốc sắc lại thì tắt bếp. Lọc lấy nước thuốc không bã để uống trong ngày.

17. Bài thuốc chữa mụn nhọt, ung thũng, rắn độc cắn

Chuẩn bị: 60 gram bán chi liên.

Cách thực hiện: Dược liệu đem đi rửa sạch với nước muối pha loãng để loại bỏ hết bụi bẩn và vi khuẩn. Sau đó cho vào cối giã nát hoặc máy xay sinh tố xay nhuyễn. Vắt lấy nước cốt để uống hoặc dùng hỗn hợp đắp lên vùng da cần điều trị để đạt kết quả tốt nhất.

18. Bài thuốc tăng cường sức đề kháng

Chuẩn bị: 10 gram bán chi liên khô

Cách thực hiện: Rửa sạch dược liệu bằng nước ấm. Sau đó cho vào ấm để pha thành trà uống trong ngày (có thể thay thế nước lọc).

19. Bài thuốc chữa viêm amidan, viêm hầu họng, viêm đường tiết niệu, viêm gan

Chuẩn bị: 50 gram bán chi liên khô hoặc 100 gram tươi.

Cách thực hiện: Rửa sạch dược liệu bằng nước muối pha loãng. Tiếp đến cho vào ấm nấu cùng với nước theo tỉ lệ hợp lí. Chờ đến khi hỗn hợp sắc lại thì tắt bếp và lọc lấy nước thuốc để uống. Mỗi ngày dùng 2 lần trước bữa ăn.

Một số lưu ý khi sử dụng dược liệu bán chi liên

Khi sử dụng bán chi liên để điều trị bệnh, người bệnh cần lưu ý một số điều sau đây:

• Dược liệu có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn như sốt nhẹ, buồn ngủ,… Khi đó, người bệnh cần ngưng sử dụng và đến ngay bệnh viện để được kiểm tra cũng như có phương pháp điều trị thích hợp hơn.
• Sử dụng liên tục, kiên trì và đều đặn để đạt được kết quả chữa trị bệnh tốt nhất. Không nên lạm dụng dược liệu để tránh gặp phải các tác dụng phụ không đáng có và ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Phụ nữ đang có thai hoặc đang cho con bú, trẻ nhỏ dưới 10 tuổi, người dị ứng với các hoạt chất có trong dược liệu,… không nên áp dụng các bài thuốc trên để điều trị bệnh.
• Cần cẩn trọng khi sử dụng dược liệu trong quá trình điều trị bệnh bằng thuốc tây. Bởi vì các thành phần của dược liệu và thuốc tây có thể xảy ra tương tác nếu dùng chung, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Trên đây là những thông tin hữu ích về dược liệu bán chi liên cùng những bài thuốc điều trị bệnh hiệu quả nhất. Tuy nhiên, bài viết chỉ mang tính chất tham khảo bởi còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, ví dụ như cơ địa, mức độ bệnh, tình trạng sức khỏe,…. Tốt nhất, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc người có chuyên môn trước khi sử dụng dược liệu tại nhà.